Niekorzystne zmiany w projekcie nowej Ustawy konstytucyjnej o języku państwowym

Obecnie na Litwie obowiązuje przyjęta jeszcze 31 stycznia 1995 r. ustawa o języku państwowym (Valstybinės kalbos įstatymas), zgodnie z którą napisy w Republice Litewskiej muszą być umieszczane w języku państwowym.

Napisy w innych językach mogą być umieszczane jedynie w celach turystycznych, jednak format napisu w innym języku nie może być większy od napisu w języku litewskim. Bardziej szczegółowo reguluje to uchwała Państwowej Komisji Języka Litewskiego (Valstybinė lietuvių kalbos komisija) z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie przedstawiania informacji publicznej w języku niepaństwowym, której punkt 1. i 2. zezwala na podanie w języku obcym pisemnej i dźwiękowej informacji publicznej w celu ułatwienia międzynarodowej komunikacji; dotyczy to  środków transportu, urzędów celnych, hotelów, banków, biur turystycznych oraz w elementów reklamy. Informacja przedstawiana w języku innym niż państwowy nie może być bardziej obszerna, a format tekstu nie może być większy niż tekstu w języku państwowym. Należy jednak zaznaczyć, że takie rozwiązanie funkcjonuje od niedawna i przyjęte zostało dzięki interwencji EFHR, która wskazała na istniejącą dotąd dyskryminującą obcokrajowców regulację prawną (więcej o tym).

W obowiązującej ustawie o języku państwowym nie ma definicji pojęcia „napis publiczny”. Obecnie rozkłady tras autobusowych, odwrotnie niż nazwy ulic, nie są włączone do językowej przestrzeni publicznej. Dlatego też próby zaskarżenia przez Państwową Inspekcję Językową (Valstybinė kalbos inspekcija) dyrektora solecznickiej zajezdni autobusowej oraz dyrektora zajezdni autobusowej rejonu wileńskiego o używanie tablic określających trasę autobusu w języku polskim (obok języka litewskiego) kończyły się umorzeniem sprawy przez Najwyższy Sąd Administracyjny Litwy (Lietuvos vyriausiasis administracinis teismas) – wydał on korzystne orzeczenie anulujące nałożoną przez Inspekcję karę.

Jednakże w maju 2013 roku w sejmie został zarejestrowany projekt ustawy konstytucyjnej o języku państwowym (Valstybinės kalbos konstitucinio įstatymo projektas), w której pojęcie ,,napis publiczny’ zostanie określone jako „dowolna pisemna informacja w środku budynku albo na zewnątrz oraz w innym wszystkim widocznym miejscu”. Jak wynika z dalszych artykułów nowej ustawy, to instytucje samorządowe, po uzgodnieniu z instytucją upoważnioną przez litewski rząd, będą określały porządek umieszczania napisów publicznych w języku obcym dla potrzeb informacji turystycznej (art. 17 ust. 4).

EFHR pragnie zwrócić uwagę, że proponowane w ustawie rozwiązania niosą za sobą niebezpieczeństwo, zwłaszcza dla spraw mniejszości narodowych, gdyż umieszczenie napisu w innym języku nie będzie możliwe, jeżeli samorząd uzna, że nie jest to uzasadnione ze względu na potrzeby turystyczne.

Przyjęcie nowej ustawy może więc w przyszłości doprowadzić do sytuacji, w której uwzględniane będą jedynie potrzeby turystyczne przy równoczesnym ignorowaniu praw i interesów mniejszości narodowych. Po wejściu nowej ustawy może dojść do tego, że rejony nieodwiedzane przez turystów, za to zamieszkałe głównie przez mniejszości narodowe, nie będą miały prawa do napisów w innych językach niż litewski. Dotyczyć to może m.in. rejonu solecznickiego i wileńskiego, które zamieszkuje odpowiednio 77,8% oraz 52,1% Polaków. Przyjęcie ustawy będzie więc kolejnym elementem powodującym regres w walce o prawa mniejszości narodowych, co spotka się z pewnością z krytyką organizacji międzynarodowych.

EFHR przypomina, że zgodnie z Konwencją ramową o ochronie mniejszości narodowych, w rejonach tradycyjnie zamieszkałych przez znaczną liczbę osób należących do mniejszości narodowej, Państwo powinno umieszczać tradycyjne nazwy lokalne, nazwy ulic i inne oznakowania topograficzne o charakterze publicznym również w języku mniejszości, o ile istnieje tam wystarczające zapotrzebowanie na takie oznakowania. O istniejących na Litwie paradoksach już pisaliśmy.

EFHR ma nadzieję, że państwo litewskie, przyjmując kolejne ustawy, nie zapomni o dobrowolnie nałożonych na siebie zobowiązaniach międzynarodowych oraz nie będzie przyjmować ustaw, które mogą zagrażać ochronie praw i interesów zamieszkujących jego terytorium mniejszości narodowych.

Z treścią projektu można zapoznać się tu.

EFHR