Sądy Litewskie nadal ignorują prawo międzynarodowe

Sytuacje, gdy prawo krajowe nie jest w stanie zapewnić osobom poszanowania ich praw i wolności, gwarantowanych przez prawo międzynarodowe, są coraz rzadsze, lecz nadal występują. Jak w takich sytuacjach postępują sądy litewskie i kto ponosi za to odpowiedzialność?

28 czerwca 2013 roku członek Akcji Wyborczej Polaków na Litwie Tadeusz Tuczkowski przez Trocki Sąd Rejonowy został ukarany za zorganizowanie niesankcjonowanego wiecu grzywną w wysokości 500 Lt.

Prawo krajowe przewiduje obowiązek złożenia w odpowiednim samorządzie wniosku o wydanie pozwolenia, na co najmniej 5 roboczych przed planowanym zebraniem. Wniosek o zgodę został złożony dzień przed planowanym wiecem, czyli w dniu, kiedy informacja o porządku obrad Rady Miasta w sprawie możliwej likwidacji szkół mniejszościowych, została upubliczniona Wcześniej zatem nie można była takiego wniosku złożyć.

Według sądu niższej instancji obowiązek ten w tej sprawie nie został spełniony.

Zgodnie z art. 11 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania się oraz do swobodnego stowarzyszania się, włącznie z prawem tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów. Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) (wyrok ETPC z 17 lipca 2007 r. w sprawie Bukta i inni przeciwko Węgrom, nr 25691/04; Oya Ataman przeciwko Turcji, nr 4552/01;)  wolność zebrań spontanicznych, podlega ochronie. W tym przypadku prawo litewskie, które nie przewiduje procedury przyśpieszonej składania wniosku o zgodę na wiec, jest oczywiście sprzeczne z prawem międzynarodowym.

Na wniosek Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) orzeczenie sądu zostało zaskarżone. W swoim orzeczeniu Okręgowy Sąd dla miasta Wilna (Vilniaus apygardos teismas), po rozpatrzeniu skargi apelacyjnej uchylił orzeczenie w części dotyczącej grzywny i ograniczył się tylko do upomnienia.

Pomimo uzyskania korzystniejszego orzeczenia EFHR nadal uważa, że wyrok sądu litewskiego jest sprzeczny z prawem międzynarodowym, orzecznictwem ETPC oraz praktyką innych państw (Polska, Niemcy, Austria i inne).

EFHR martwi to, że sąd apelacyjny w ogóle nie powołał się na argumenty skargi apelacyjnej związane z prawem międzynarodowym. Skarga apelacyjna została rozpatrzona tylko przez pryzmat prawa krajowego, w taki sposób prawa i wolności osób, zatwierdzone w prawie międzynarodowym, pozostawiając deklaracjami. Konwencje międzynarodowe, których Litwa ma obowiązek przestrzegać, zatwierdzają możliwość zebrań spontanicznych, jako jednego z rodzajów wolności zebrań. Państwa, które są uczestnikami konwencji mają obowiązek zapewnić, aby prawa i wolności, gwarantowane przez konwencje, były wdrażane w życie, lecz nie zrzucać całej odpowiedzialność za niewykonywanie swych obowiązków na osoby fizyczne.

Warto również podkreślić, że zebrania spontaniczne są jednym z rodzajów zebrań, a Konstytucja Republiki Litewskiej zezwala obywatelom Litwy brać udział w pokojowych zebraniach bez użycia broni. Z tego wynika, że w danej sytuacji, gdy pan Tuczkowski został ukarany za organizowanie wiecu, taka decyzja jest sprzeczna także z Konstytucją RL. EFHR w skardze apelacyjnej prosiła również, by sąd instancji apelacyjnej zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego Litwy z podaniem o wyjaśnienie, czy nie ma w danej sytuacji sprzeczności z Konstytucją, lecz sąd apelacyjny oddalił daną prośbę.

Mając na uwadze fakt, że inne państwa przystosowały swoje systemy prawa krajowego do prawa międzynarodowego, naturalnie powstaje pytanie, jak długo jeszcze będziemy zderzać się z niechęcią systemu prawnego Litwy do zatwierdzenia praw i wolności obywateli, które są im gwarantowane przez prawo międzynarodowe?

Chociaż orzeczenie sądu apelacyjnego jest ostatecznym, to istnieje jeszcze prawo lokalne konkretnego państwa, a każdy człowiek ma prawo dbać o swoje prawa i wolności poza prawem krajowym, dlatego w tej historii kropka jeszcze nie została postawiona.

EFHR