Projekt edukacyjny „Europejczycy, Polacy, Obywatele”, Temat 1: Naród a państwo (1)

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) przedstawia innowacyjny edukacyjny projekt „Europejczycy, Polacy, Obywatele“, który ma za cel wdrożenie nowoczesnego programu nauczania przedmiotu wiedza o społeczeństwie (WOS). 

Przez 12 tygodni w piątkowych wydaniach “Kuriera Wileńskiego” będą ukazywały się artykuły z poszczególnych tematów WOS. Każdą środę o godz 17.40 tematy te będą przedstawiane na antenie radia “Znad Wilii”.

Po ukończeniu kursu uczestnicy rozwiążą test poprzez internet i będą mieli możliwość wygrać tablet, telefon komórkowy, iPod i inne nagrody! Wszyscy uczestnicy  otrzymają dyplomy.

Weź udział w projekcie! Bądź świadomym obywatelem! Formularz, regulamin i więcej informacji na stronie http://wos.efhr.eu/

Jeśli spojrzymy na współczesną mapę polityczną, to przekonamy się, że jej różnobarwne kolory oznaczają około 200 państw. Możemy z pewnością stwierdzić, iż państwo to wspólnota ludzi, zamieszkała na określonym terytorium i mająca własny rząd. Bez ludności nie może być państwa, takim przykładem jest Antarktyda, która stanowi tylko terytorium. Odwrotnym przykładem, natomiast może być naród żydowski, który stanowił wspólnotę ludzi dzielących tę samą kulturę i religię, a nie posiadał własnego państwa, gdyż był rozproszony po całym świecie (tworzył diasporę).

Kolejnym istotnym warunkiem do istnienia państwa jest terytorium na którego terenie nie może współistnieć inne państwo. Każde państwo musi posiadać również swój rząd oraz być niepodległe. Co oznacza, że państwo samodzielnie decyduje o swojej polityce wewnętrznej i zagranicznej.

We współczesnym świecie wszystkie państwa są ze sobą połączone więzami gospodarczymi i politycznymi. Doskonały przykład stanowią państwa wchodzące w skład Unii Europejskiej, które powołały przeróżne instytucje i organy mające na celu wzmocnienie jedności między państwami członkowskimi. Taka ogromna ilość i różnorodność więzi łączących państwa Unii Europejskiej nie ogranicza ich niepodległości.

We współczesnym państwie ważną rolę odgrywa przywiązanie obywateli do ojczyzny, co jest szczególnie widoczne u osób przebywających poza granicami swojego kraju. Ta szczególna więź obywateli z państwem jest uwarunkowana tym, że powstało ono na terytorium zamieszkały przez konkretny naród.

Od czasów starożytnych pojęcie państwa kojarzyło się z określonym terytorium, które zamieszkiwał odpowiedni naród nad którym władzę sprawował jego rząd. W czasach nowożytnych to pojęcie zostało poszerzone o takie cechy jak suwerenność i międzynarodowe uznanie. Suwerenność,  to niezależność względem innych podmiotów w kwestii stanowienia o sobie.

Kiedy Litwa 11 marca 1990 roku odrodziła swoją państwowość, przede wszystkim zabiegała też o uznanie międzynarodowe.

Kosowo ogłosiło swoją niepodległość 17 lutego, 2008 r., jako Republika Kosowa. Kraj ten jest uznawany przez wiele państw, jednakże formalnie jest państwem nieuznawanym. Od zakończenia wojny domowej był to protektorat administrowany przez ONZ.

Większość istniejących narodów tworzy niezależne państwa. Ich powstanie wiąże się ze wzrostem nastrojów nacjonalistycznych w XVIII i XIX wieku, kiedy to powstała idea, że każdy naród powinien tworzyć niezależne państwo.

Do początku XIX w., ludzie odróżniali siebie od innych według zamieszkiwanego terytorium i przynależności do władcy. Bardzo często państwa nie były zamieszkiwane przez jeden naród, ponieważ ziemie były łączone przez panujących. Po Wielkiej Rewolucji Francuskiej utożsamianie się z konkretnym narodem stawało się wartością.

Główną ideą jednoczącą narody było to, że każdy naród powinien zrzeszyć się we własnym państwie, by móc swobodnie rozwijać się gospodarczo, społecznie i kulturalnie. Dzisiejsze narody dążące do utworzenia własnego państwa są zainteresowane terytorium, na którym stanowią większość. Jednak w czasie tworzenia się państw w XIX w., ruch narodowo-wyzwoleńczy burzył i dzielił państwa, które łączyły terytoria zamieszkałe przez kilka narodów.

W dzisiejszym pojęciu naród jest etniczną wspólnotą kulturową, która charakteryzuje się przede wszystkim językiem ojczystym, tradycją, świadomością historyczną, religią i utrwalonym poczuciem przynależności do małej ojczyzny.

Przynależność narodowa kształtowana jest w całym procesie rozwoju człowieka: w domu rodzinnym, w szkole, w kontaktach międzyludzkich.  Naszą narodowość dzisiaj określa to, kim jesteśmy, jak na siebie patrzymy, jak się zachowujemy, czyli jaka jest nasza tożsamość. Nie oznacza to jednak, że człowiek pozbawiony narodu pozbawiony jest jednocześnie swojej tożsamości czy wartości.

Pamiętajmy, że pojęcie nowoczesnego narodu wiąże się ściśle z pojęciem nowoczesnego państwa – naród nie może istnieć bez państwa.

W XVIII w., terytorium państwa Rzeczpospolitej Obojga Narodów zostało podzielone przez mocniejsze państwa sąsiednie. Ale zarówno Polakom jak i Litwinom udało się utworzyć nowoczesne państwa narodowe. Pragnienie narodu litewskiego do posiadania własnego państwa pozwoliło na utworzenie Republiki Litewskiej w 1918-1940 i przywrócenie niepodległości w 1990 r.

Największą przeszkodą do utworzenia państw narodowych jest terytorium, które należy do innego państwa. Wszystkie państwa nie chcą pogodzić się z separatyzmem, czyli z dążeniem narodów do oderwania się wraz z obszarem przez siebie zamieszkałym i utworzenia na nim oddzielnego państwa. Dzisiaj na świecie jest wiele państw narodowych, lecz trudno jest znaleźć zupełnie jednorodne pod względem narodowościowym.

Nie wszystkie narody są na tyle liczne, aby  mogły utworzyć i zachować własne państwa. Zamieszkały przez nich teren należy zazwyczaj do terytorium sąsiedniego państwa narodowego. Jako przykład mogą posłużyć Polacy zamieszkali na Litwie albo Lapończycy na północy Skandynawii, Baskowie w Hiszpanii.
Niektóre państwa (np. Stany Zjednoczone) nie są powiązane z żadnym konkretnym narodem. Dzisiaj w tak zwanych państwach narodowych ze względu na prawa człowieka zapewnia się prawa mniejszościom narodowym.

Dziś nawet większe narody, które są w stanie utworzyć własne państwa, nie mieszkają w ściśle określonych granicach. Zazwyczaj w strefie przygranicznej jeden naród przenika na terytorium drugiego. Według danych spisu ludności 84, 2 % ludności naszego państwa stanowią Litwini. Jednak jak widzimy z tabeli zamieszkują tu i przedstawiciele innych narodowości.

Projekt jest współfinansowany ze środków finansowych otrzymanych od Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację zadania „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą”.