Projekt edukacyjny „Europejczycy, Polacy, Obywatele” , Temat II: Władza (2)

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) przedstawia innowacyjny edukacyjny projekt „Europejczycy, Polacy, Obywatele“, który ma za cel wdrożenie nowoczesnego programu nauczania przedmiotu wiedza o społeczeństwie (WOS). 

Przez 12 tygodni w piątkowych wydaniach “Kuriera Wileńskiego” będą ukazywały się artykuły z poszczególnych tematów WOS. Każdą środę o godz 17.40 tematy te będą przedstawiane na antenie radia “Znad Wilii”.

Po ukończeniu kursu uczestnicy rozwiążą test poprzez internet i będą mieli możliwość wygrać tablet, telefon komórkowy, iPod i inne nagrody! Wszyscy uczestnicy  otrzymają dyplomy.

Weź udział w projekcie! Bądź świadomym obywatelem! Formularz, regulamin i więcej informacji na stronie http://wos.efhr.eu/

Temat II: Władza (2)

Władza jest zawsze ściśle związana z polityką, która stanowiąc w swej istocie proces zarządzania sprawami publicznymi, w życiu codziennym objawia się w postaci rządzenia, stosunków władzy. Termin polityka oraz instytucje władzy kojarzą się nam głównie z państwem. Sprawami publicznymi obywateli państwa zarządza się w zasadzie tak samo, jak w przypadku grup społecznych. Państwo możemy określić, jako połączenie trzech elementów – bazy fizycznej (czyli narodu), terytorium oraz instytucji władzy. Jednym z najważniejszych elementów prawidłowego funkcjonowania władzy państwowej jest jej suwerenność, czyli niezależność w podejmowaniu decyzji. Państwo jest suwerenne, jeśli dysponuje niezależnymi władzami, a te zdolne są do ustalania oraz egzekwowania na jego terytorium określonego prawa.

Najbardziej preferowanym we współczesnym świecie sposobem sprawowania władzy jest demokracja. Jest to ustrój, w którym rządy sprawowane są przez same społeczeństwo – słowo „demokracja” pochodzi z języka starożytnych Greków i oznacza dosłownie „ludowładztwo”. Demokratyczny model ustroju państwa, rozwijany i doskonalony w Europie i w świecie od czasów oświecenia, wywodzi się ze starożytnej Grecji, z polis (miasto-państwo) ateńskiego. Suwerenna władza należała do ludu, czyli do mężczyzn powyżej 20-stego roku życia, będących rdzennymi obywatelami Aten oraz co najważniejsze, ludźmi wolnymi. Stanowili oni 10% liczby wszystkich mieszkańców polis. Każdy z obywateli miał obowiązek osobiście i bezpośrednio uczestniczyć w sprawowaniu władzy, a więc w podejmowaniu ważnych decyzji państwowych na forum zwoływanego kilka razy w miesiącu Zgromadzenia Narodowego. Współczesne państwa, inaczej niż w starożytności, opierają się na demokracji pośredniej, zwanej również przedstawicielską. Społeczeństwo rządzi państwem jedynie za pośrednictwem swoich reprezentantów, których wybiera do parlamentu w wolnych wyborach. Nie oznacza to braku możliwości rozwiązania ważnych kwestii państwowych w oparciu o sposoby charakterystyczne dla demokracji bezpośredniej. Wyraźnym przykładem bezpośredniego wpływu obywateli na decyzje państwowe jest referendum, w którym poprzez głosowanie wyrażają oni swoją opinię w ważnych dla państwa kwestiach. Na przykład, referendum dotyczące zgody mieszkańców na wejście państwa do Unii Europejskiej.

Współczesne państwa demokratyczne funkcjonują w oparciu o koncepcję trójpodziału władzy. Idea ta została po raz pierwszy przedstawiona przez francuskiego filozofa doby oświecenia Monteskiusza (1689-1755). Myśl przewodnia danego rozwiązania zakłada podział władzy na trzy odrębne i kontrolujące się nawzajem ośrodki: władzę ustawodawczą (inaczej władzę tworzenia prawa, zwaną legislatywą), władzę wykonawczą (czyli władzę wykonywania obowiązującego prawa, zwaną egzekutywą) oraz władzę sądowniczą. Celem trójpodziału władzy była ochrona przed samowolą rządzących. Występuje tu jedna z najważniejszych zasad współczesnego państwa demokratycznego: zasada praworządności, zgodnie z którą, zarówno rządzący, jak i rządzeni podlegają pewnym regułom obowiązującym dla wszystkich.

Obecnie na świecie istnieje obok demokratycznego szereg innych systemów rządzenia państwem, w których związki pomiędzy władzą a rządzonymi znacznie się różnią. Przede wszystkim należy wymienić tu państwa totalitarne i autorytarne, w których występują, w większym lub mniejszym stopniu, formy ograniczania swobód i praw obywatelskich, które szczególnie są cenione przez społeczeństwa demokratyczne. Do najczęściej łamanych praw należą: prawo do życia, wolności od tortur, prawo do prywatności, wolność zrzeszania się, wolność myśli, sumienia, religii i poglądów. Przykładem takiego stylu rządzenia były w przeszłości Niemcy nazistowskie a obecnie w Europie najbardziej znanym państwem, w którym łamane są prawa człowieka jest Białoruś. Władza w takich państwach utrzymuje się zazwyczaj dzięki rozbudowanemu aparatowi represyjnemu bądź  w oparciu o wojsko. Podstawę relacji władza-obywatel stanowią przemoc i siła, a nie prawo i obowiązki. Należy się zgodzić z twierdzeniem, że chociaż demokratyczny system rządów nie jest doskonały, jednak jest najlepszym systemem, jaki został do tej pory stworzony przez człowieka.

Jednak nie tylko liderzy państw czy rządów mają wpływ na nasze życie. Każdy z nas ma do czynienia z władzą i ma wpływ na to co dzieje się w otaczającym nas świecie. Po raz pierwszy poznajemy działanie władzy oraz tego jaki ma wpływ na nasze życie jeszcze w szkole. Przykładem może służyć samorząd uczniowski. Członkowie samorządu mają prawo i powinni rozwiązywać realne problemy uczniów i podejmować realne decyzje, a tym samym mieć wpływ na życie szkoły, współdecydować o sprawach jej dotyczących. Decyzje dotyczące życia w szkole i planu tych działań powinny należeć do uczniów. Samorząd uczniowski jest bardzo ważnym elementem życia szkolnego. Działając w samorządzie uczniowie uczą się demokracji i dbania o swoje prawa. Uczniowie w sposób nieskrępowany wybierają swoich przedstawicieli, którzy później reprezentują ich interesy wobec nauczycieli, rodziców oraz administracji.

Najbliżej naszych codziennych spraw jest przede wszystkich samorząd terytorialny. To właśnie tam podejmowane są czasami decyzje, które mają bezpośredni wpływ na nasze codzienne życie. To radni samorządu decydują, które drogę, szkołę czy przychodnię należy wyremontować. Gdzie zainstalować lampy nocne, czy jakie zorganizować przedsięwzięcia. To tam decyduje się o tym czy i gdzie wybudować boisko, basen czy plac zabaw. Dlatego jest tak ważnym udział w życiu lokalnej społeczności.

Przykład samorządu pokazuje, że możemy nie tylko podporządkowywać się władzy, ale też mieć na nią wpływ. Dlatego tak ważny jest udział w życiu publicznym. Wyrazem dbania o własny interes jest na przykład udział w wyborach samorządowych, parlamentarnych lub prezydenckich.   Może się wydawać, że nasz pojedynczy głos jest mało istotny, to jednak ostateczny wynik wyborów w systemie demokratycznym jest na tyle znaczący dla perspektyw rozwoju kraju i jakości naszego życia, że rezygnacja z głosowania jest dowodem naszej nieodpowiedzialności i zaniedbaniem swoich interesów. Historia zna wiele przypadków, gdzie jeden głos decydował o wyborze kandydata, o powstaniu lub upadku rządu, jak również przyjęciu ustaw.