Projekt edukacyjny „Europejczycy, Polacy, Obywatele” , Temat IV: PRAWA CZŁOWIEKA (1)

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) przedstawia innowacyjny edukacyjny projekt „Europejczycy, Polacy, Obywatele“, który ma za cel wdrożenie nowoczesnego programu nauczania przedmiotu wiedza o społeczeństwie (WOS). 

Przez 12 tygodni w piątkowych wydaniach “Kuriera Wileńskiego” będą ukazywały się artykuły z poszczególnych tematów WOS. Każdą środę o godz. 17.40 tematy te będą przedstawiane na antenie radia “Znad Wilii”.

Po ukończeniu kursu uczestnicy rozwiążą test przez internet i będą mieli możliwość wygrać tablet, telefon komórkowy iPod i inne nagrody! Wszyscy uczestnicy  otrzymają dyplomy.

Weź udział w projekcie! Bądź świadomym obywatelem! Formularz, regulamin i więcej informacji na stronie http://wos.efhr.eu/

Temat IV: PRAWA CZŁOWIEKA (1)

„Uznajemy za prawdę oczywistą, że wszyscy ludzie zostali stworzeni jako równi, że każdy został wyposażony przez Stwórcę w niezbywalne prawa, do których należą: prawo do życia, prawo do wolności oraz dążenia do szczęścia.” Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych

Pojęcie praw człowieka jest oparte na przekonaniu, że każdy człowiek jest wartością, którą należy chronić. Prawa człowieka są tarczą przeciwko nadużyciom władzy. O prawach człowieka mówi się we współczesnym świecie wiele i wszędzie.

Prawa człowieka są takimi prawami, które przysługują się każdemu człowiekowi bez względu na jego rasę, narodowość, pochodzenie, płeć, wiek czy wykonywany zawód. Wynikają one z samego faktu bycia człowiekiem np.: prawo do życia, wolność słowa, wolność zrzeszania się czy prawo do edukacji. Są one przyrodzone – człowiek nabywa je przez urodzenie i nie może  ich się pozbyć.

O tym, że człowiek powinien mieć niezbywalne prawa, dostrzegano już w Starożytnej Grecji. Według Sofistów, znanych greckich myślicieli, każdy człowiek, niezależnie od tego czy był obywatelem Grecji czy cudzoziemcem, posiada naturalne prawa, które czynią go równym wobec innych. Według nich, prawa naturalne mają pierwszeństwo przed prawami stanowionymi – narzucanymi z góry przez władców. Sofistom zawdzięczamy zatem koncepcję, zgodnie z którą równość wszystkich ludzi, niezależnie od ich pochodzenia, jest wieczna oraz niezmienna i nie może być w związku z tym podważana przez żadną ziemską władzę. Niestety pomysły Sofistów o równości ludzi przez dłuższy okres czasu, faktycznie aż do drugiej połowy XX wieku, pozostawały tylko teorią.

 Ważnym krokiem w genezie praw człowieka w Europie była  Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. Deklaracja była jedną z konsekwencji Rewolucji francuskiej  – okresu w historii Francji w latach 1789–1799, w którym doszło do głębokich zmian polityczno-społecznych i obalenia monarchii Burbonów.

 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela była oryginalnym dokumentem,  propagującym m.in. wolność, równość obywateli wobec prawa, wolność wyznania i słowa, prawo do bezpieczeństwa i własności. Zgodnie z nią wszyscy obywatele podlegali jednemu prawu i płacili jednakowe podatki. Władza miała być sprawowana przez naród i dla narodu.

Jednak dopiero po dramatycznych doświadczeniach dwóch wojen światowych społeczność międzynarodowa zrozumiała, że tylko poprzez przyznanie podstawowych praw jednostce można zapobiec katastrofie, jaką były ideologie totalitarne, które z zaskakującą łatwością negowały podstawowe prawa i doprowadziły do śmierci milionów ludzi.

W 1945 roku powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych i podległe jej agendy, które zajęły się nie tylko ochroną praw człowieka, ale również rozpowszechnianiem przykładów ich łamania w celu reakcji opinii światowej oraz propagowaniem ochrony tychże praw. Odniesienie do propagowania i przestrzegania praw człowieka zawiera artykuł pierwszy Karty Narodów Zjednoczonych, z kolei artykuł 68 tego dokumentu mówi o powołaniu komisji praw człowieka. Do dnia dzisiejszego ONZ i jej agendom udało się opracować szereg sprawdzonych mechanizmów monitorujących naruszenie praw człowieka.

W 1946 r. członkowie nowo powołanej Komisji Praw Człowieka ONZ rozpoczęli obrady nad najsłynniejszym dokumentem międzynarodowej ochrony praw człowieka. Członkowie ci pochodzili z 18 państw, które reprezentowały zupełnie różne kultury, wyznania i systemy polityczne. W początkowej fazie zaproszono filozofów z różnych krajów w celu ustalenia wspólnych podstaw tego przedsięwzięcia. 10 grudnia 1948 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Było to wielkim osiągnięciem, gdyż wachlarz praw człowieka zdefiniowanych w Deklaracji był bardzo szeroki, a mimo to, został uzgodniony przez zróżnicowaną grupę państw. Deklaracja ta jest uznawana do dziś za podstawę wszelkich dalszych umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka.

Podstawowe założenia Powszechnej Deklaracji są kluczowe w zrozumieniu jej uniwersalnego przesłania. Deklaracja uznaje równość wszystkich istot ludzkich pod względem ich godności i  praw, stwierdzając między innymi, że każdy człowiek posiada  takie same prawa i wolności bez względu na  pochodzenie etniczne, kolor skóry, płeć, język, wyznanie, poglądy polityczne i inne, narodowość, status społeczny, majątek itd.

Do najważniejszych praw człowieka zaliczamy:

  Prawa osobiste człowieka– zapewniają jednostce prawo do życia, posiadania własnych poglądów i wybór religii. Oznacza to, że nikt nie ma prawa narzucać nam swoich poglądów i przekonań. Możemy wybierać sobie znajomych i przyjaciół, religię, język w którym mówimy. Nikt nie ma prawa sprawdzać naszą korespondencję i konta bankowe. Nikt nie może odebrać nam naszego prawa do życia.

Obywatelskie prawa człowieka– zapewniają jednostce przysługujące jej prawa, które zostały przyjęte przez państwo, w którym dana jednostka żyje. Na przykład, możemy założyć organizację, grupę, stowarzyszenie.

Polityczne prawa człowieka– gwarantują jednostce prawo do głosowania, wyrażania swoich poglądów podczas manifestacji,  składanie petycji, skarg i wniosków. Na przykład, możemy  brać udział w wyborach, głosować według własnych przekonań, brać udział w demonstracjach i protestach.

Socjalne prawa człowieka– zapewniają prawo do nauki, ochrony zdrowia, pomocy socjalnej, zabezpieczenia zdrowia i życia. Na przykład, możemy uczyć się w szkołach, studiować na uczelni, pracować. Mamy też prawo do emerytury oraz do opieki medycznej.

Ekonomiczne prawa człowieka – gwarantują jednostce prawo do posiadania własnej własności, dziedziczenia oraz prawo do pracy. Na przykład, możemy prowadzić działalność gospodarczą, kupować i sprzedawać.

Kulturalne prawa człowieka– zapewniają prawo do korzystania z dóbr kultury, wolność twórczości artystycznej i jej prezentowania. Na przykład, państwo powinno nam umożliwić zwiedzanie muzeów, wystaw, galerii sztuki.

Każdy człowiek posiada też inne prawa, na przykład:

• prawo do rzetelnego procesu sądowego,
• prawo mężczyzn i kobiet do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny,
• prawo do swobodnego poruszania się,
• prawo do posiadania własności,
• prawo do zabezpieczenia społecznego,
• prawo do sprawiedliwych warunków pracy,
• prawo do posiadania obywatelstwa.

Prawa człowieka mogą być ograniczone, ale tylko w ściśle określonych warunkach, definiowanych zazwyczaj w dokumentach międzynarodowych lub konstytucjach poszczególnych państw (np.: ze względu na ochronę przez państwo określonych wartości, albo ze względu na zagrożenia – wojnę lub bezpieczeństwo publiczne).

Państwo demokratyczne nie tylko daje swoim obywatelom szereg praw, ale również nakłada  pewne obowiązki. Obowiązki obywatelskie stanowią  nakazy, kierowane do obywateli danego kraju. Każdy z nas jest zobowiązany m. in. do poszanowania praw innych ludzi, a także do przestrzegania prawa. O szczegółach związanych z przestrzeganiem i wypełnianiem przepisów prawnych informują nas poszczególne kodeksy prawa, np. kodeks prawa karnego czy kodeks prawa cywilnego.

 My, jako obywatele, znając swoje prawa, przestrzegając i wypełniając obowiązki na nas nałożone, również przyczyniamy się do porządku i ładu w społeczeństwie.