Projekt edukacyjny „Europejczycy, Polacy, Obywatele” , TEMAT V: Aktywność społeczna (2)

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) przedstawia innowacyjny edukacyjny projekt „Europejczycy, Polacy, Obywatele“, który ma na celu wdrożenie nowoczesnego programu nauczania przedmiotu wiedza o społeczeństwie (WOS). 

Przez 12 tygodni w piątkowych wydaniach “Kuriera Wileńskiego” będą ukazywały się artykuły z poszczególnych tematów WOS. W każdą środę o godz 17.40 tematy te będą przedstawiane na antenie radia “Znad Wilii”.

Po ukończeniu kursu uczestnicy rozwiążą test za pośrednictwem Internetu i będą mieli możliwość wygrać tablet, telefon komórkowy, iPod i inne nagrody! Wszyscy uczestnicy  otrzymają dyplomy.

Weź udział w projekcie! Bądź świadomym obywatelem! Formularz, regulamin i więcej informacji na stronie http://wos.efhr.eu/

TEMAT V: Aktywność społeczna (2)

Aktywność społeczna przejawia się nie tylko poprzez aktywne uczestnictwo, ale także przez nieposłuszeństwo obywatelskie.

Nieposłuszeństwo obywatelskie to forma aktywności obywatelskiej polegająca na celowym i świadomym proteście przeciwko konkretnym przepisom prawnym. Celem tego jest wymuszenie zmiany niesprawiedliwego przepisu prawnego czy decyzji władz wykonawczych. W państwie demokratycznym obywatele powinni sprzeciwiać się błędnym decyzjom i przepisom władzy. Sprzeciw ten ma bardzo wąski zakres. Może dotyczyć tylko i wyłącznie wyższych wartości, takich jak prawa człowieka, niepodległość i suwerenność państwa. Nie może być podejmowany w momencie gdy dotyczy on interesów osobistych.

Prawnopolityczne pojęcie „nieposłuszeństwa obywatelskiego” zostało zdefiniowane w Ameryce w 1773 r., a dokładniej – w Bostonie (słynna „herbatka bostońska”). To wtedy Amerykanie uznali, że naród jest suwerenem, a nie król i Rząd angielski, któremu wypowiedzieli posłuszeństwo. Od tego „obywatelskiego nieposłuszeństwa” rozpoczęła się wojna o niepodległość, a w 1776 r. proklamowane zostały Stany Zjednoczone. Jednak te pozornie błahe protesty obywateli, zlekceważone początkowo przez rządzących, często przekształcały się w szeroki ruch obywatelskiego nieposłuszeństwa. Tak było np. w Polsce latem 1980 r. Wprowadzone przez władze komunistyczne podwyżki cen doprowadziły początkowo do strajków o lokalnym zasięgu. Po dwóch miesiącach strajkowała cała Polska, a strajki przekształciły się w masowy ruch nieposłuszeństwa obywatelskiego wobec totalitarnej władzy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Tak powstał niezależny związek zawodowy „Solidarność”. Innym przykładem nieposłuszeństwa obywatelskiego była działalność Martina Lutra Kinga w USA czy anty-brytyjski ruch Mahatmy Ghandiego.

Jedną z popularniejszych form realizacji aktywności społecznej jest udział w manifestacjach i wiecach. Szeroko znany jest „Bałtycki łańcuch” (lit. Baltijos kelias) – masowy protest mieszkańców trzech krajów bałtyckich: litewskiej, łotewskiej i estońskiej SRR, zorganizowany 23 sierpnia 1989 roku. Około 2 milionów osób utworzyło żywy łańcuch o długości ponad 600 km, łączący wszystkie trzy kraje. Bałtycki łańcuch był wyrazem protestu przeciwko ówczesnej sytuacji politycznej tych krajów wchodzących w skład Związku Radzieckiego.

Na Litwie prawo do pokojowego zgromadzenia się jest gwarantowane przez Konstytucję Republiki Litewskiej, która w art. 36 stanowi: „Nie można zabraniać ani utrudniać obywatelom gromadzenia się, bez broni, na pokojowych zgromadzeniach. Prawo to może być ograniczone tylko w drodze ustawy i gdy jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego, zdrowia lub moralności ludzkiej lub praw i wolności innych osób.”

Formą demokratycznego uczestnictwa w polityce jest składanie petycji do parlamentu, by ten zajął się daną sprawą.  W lutym 2011 roku zebrano ponad 60 tysięcy podpisów w obronie szkoły polskiej na Litwie. Jednak Sejm pomimo to postanowił przyjąć Ustawę o Oświacie, która w sposób zasadniczy odnosiła się do funkcjonowania szkół mniejszości narodowych. Odpowiedzią na to stały się wielotysięczne manifestacje. Uczniowie i rodzice szkół polskich na Litwie 31 sierpnia br. ogłosili strajk, którego kontynuacją był wiec przed Pałacem Prezydenckim. Prawie 5 tysięcy uczniów i rodziców protestowało  w Wilnie przeciwko dyskryminacyjnym założeniom Ustawy o Oświacie.

Przykładem działań zbiorowych jest także zakładanie organizacji pozarządowych. Organizacja pozarządowa – to założona przez obywateli działająca z własnej inicjatywy na rzecz wybranego interesu publicznego i niedziałająca dla osiągnięcia zysku.

Podstawą działania organizacji społecznych i kulturalnych na Litwie jest ustawa o stowarzyszeniach z 22 stycznia 2004 r. Z kolei na podstawie ustawy o dobroczynności i wspieraniu z 3 czerwca 1993 r., mieszkańcy państwa mają prawo do zakładania fundacji charytatywnych oraz wspierających takie dziedziny jak nauka, kultura, edukacja, religia, sport, opieka zdrowotna i inne.

Głównym celem organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony praw i wolności człowieka jest informowanie publiczności o przypadkach naruszania praw człowieka, wywieranie nacisku na władze oraz bezpośrednia pomoc ofiarom. Warto zauważyć, że poza organizacjami działającymi na rzecz praw i wolności, istnieją także stowarzyszenia, które zajmują się jednym wybranym obszarem – prawami kobiet, prawami dziecka czy prawami mniejszości narodowych. Szerokie spektrum organizacji pozarządowych i ruchów społecznych reprezentują,  między innymi,  katolicka Caritas, Orkiestra świątecznej pomocy, Amnesty International, związki zawodowe, Związek Polaków na Litwie, Europejska Fundacja Praw Człowieka na Litwie, harcerstwo i inne. Ich celem jest umożliwienie obywatelom realizacji swych zainteresowań oraz poglądów, zapewnienie równego i czynnego uczestnictwa w życiu publicznym.

Nowym zjawiskiem, dotyczącym zwłaszcza osób młodych, jest komunikowanie się za pośrednictwem Facebook’a, w tym inicjowanie akcji społecznych. Jako przykład można przytoczyć inicjatywę „Litwa kocha Polskę”, która była odpowiedzią na działania kibiców Lecha Poznań podczas meczu Pucharu UEFA w Poznaniu pomiędzy Lechem a Żalgirisem. W akcji bierze udział litewska społeczność internetowa. Ludzie w różnym wieku, a przede wszystkim młodzież z Litwy, zamieszczają na stronie akcji w sieci  Facebook swoje zdjęcia, na których widnieją nadpisy w języku angielskim ”Lithuania loves Poland”, „Lithuania supports Poland”. Dzięki aktywności ludzi na Facebooku odniosła sukces również zakończona we wrześniu tego roku europejska inicjatywa obywatelska „Woda jest prawem człowieka”, podczas której zebrano ponad 1 milion podpisów. Uczestnicy europejskiej inicjatywy obywatelskiej „Prawo do wody” sprzeciwiają się prywatyzacji zasobów wodnych, gdyż uważają, że dostęp do wody stanowi prawo człowieka, a nie zwykły towar i jako taki powinien podlegać „demokratycznej kontroli”.