45 pisarzy litewskich sprzeciwia się oryginalnej pisowni nazwisk

Dnia 8 kwietnia 2014 r. 45 litewskich pisarzy wystosowało do najwyższych władz na Litwie oświadczenie, w którym wyraziło swój sprzeciw wobec oryginalnej pisowni imion i nazwisk w wydawanych na Litwie dokumentach. Zdaniem Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) przykre i rozczarowujące jest, że część inteligencji litewskiej nie rozumie i nie chce uregulowania kwestii, które nie są zachcianką części społeczeństwa, ale wchodzą w zakres praw człowieka.

Zdaniem pisarzy uprawomocnienie nielitewskich znaków w dokumentach byłoby m.in. sprzeczne z konstytucyjną zasadą języka państwowego oraz szkodliwe dla narodu i państwa. Byłoby również naruszeniem przepisów Ustawy o języku państwowym. W użyciu języka litewskiego znalazłoby się około 150 nowych liter i znaków diakrytycznych, a to by wprowadziło zamieszanie zarówno w mowie jak i piśmie oraz zakłóciło pracę placówek i firm.

W zaistniałej sytuacji cieszyć może jedynie fakt, iż oświadczenie podpisało 45 z ok. 363 członków Litewskiego Związku Pisarzy (Lietuvos rašytojų sąjunga). Daje to nadzieję, że reszta pisarzy litewskich jest świadoma potrzeby zapewnienia ochrony podstawowych praw człowieka, w tym prawa do zapisu nazwiska w oryginale.

EFHR przypomina, że od 1922 r. język litewski ma status języka państwowego, jednak pisownia nielitewskich imion i nazwisk w oryginale nie była uważana za łamanie Konstytucji. Już w ustawie o nazwiskach z dnia 6 grudnia 1938 r. ustanowiono, że nazwisko osoby nie będącej Litwinem pisane jest zgodnie z zasadami pisowni i języka litewskiego, ale może też być pisane również tak, jak w swoim języku pisze jej posiadacz, jeżeli wyraził on taką wolę i jeżeli alfabet tego języka jest alfabetem łacińskim. Powstaje więc naturalne pytanie, dlaczego takie uregulowanie nie może być wprowadzone również dzisiaj.

Możliwość pisania imion i nazwisk w oryginale przewiduje również orzeczenie Rady Najwyższej z 1991 w sprawie pisowni imion i nazwisk w paszporcie obywatela Republiki Litewskiej. Natomiast w  najnowszym orzeczeniu Sądu Konstytucyjnego z 27 lutego 2014 r. tłumaczy się, że w paszporcie obywatela Republiki Litewskiej w niektórych wypadkach pisząc imiona i nazwiska można używać liter należących nie tylko do alfabetu języka litewskiego, ale i innych znaków wywodzących się z łaciny. W ten sposób Sąd Konstytucyjny w zasadzie wprowadził możliwość uprawomocnienia pisowni imion i nazwisk na podstawie znaków wywodzących się z łaciny. Pisaliśmy o tym: http://www.efhr.eu/2014/04/07/projekt-ustawy-liberalizujacy-pisownie-imion-i-nazwisk-nadal-brak-rozwiazania-problemu/.

Zauważyć też należy, że używanie alfabetu łacińskiego jest szeroko rozpowszechnione przy rejestrowaniu numerów środków transportu, znaków towarowych czy nazw przedsiębiorstw i jak dotychczas język litewski nie ucierpiał na tym. Powołując się na takie nazwy, EFHR nie raz udowadniała, że w zależności od potrzeb, litery nielitewskie zagrażają lub też nie państwowości Litwy. Pisaliśmy o tym: http://www.efhr.eu/2012/11/16/ciag-dalszy-walki-o-pisownie-nazwisk/.

Zgodnie z danymi Urzędu Ewidencji Ludności, w paszportach obywateli Litwy zarejestrowanych jest ponad 8 000 tys. nielitewskich (m.in. Alexander, Matthew, Maxim, Szczerba, itd.) Oryginalna pisownia imion i nazwisk pozostaje aktualną kwestią nie tylko dla przedstawicieli mniejszości narodowych, lecz także dla Litwinów, którzy zawarli związek małżeński z cudzoziemcem. (http://www.efhr.eu/2012/12/28/w-na-litwie-jednak-zgodne-z-prawem/)

EFHR podkreśla, że jednym z podstawowych praw każdego z obywateli jest prawo do poszanowania życia osobistego i życia rodzinnego (również prawo do oryginalnej pisowni imion i nazwisk). Zgodnie z art. 11 Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych, którą Litwa podpisała i ratyfikowała, „Strony zobowiązują się uznać, że każda osoba należąca do mniejszości narodowej ma prawo do używania jego/jej nazwiska (patronimiku) i imion w języku mniejszości oraz ich oficjalnego uznania zgodnie z trybem przyjętym w ich ustawodawstwie”. Oprócz tego Litwa jako jedna ze stron Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych ma zapewnić, że osobom należącym do mniejszości narodowych, religijnych i językowych, wraz z innymi członkami ich grup, nie może być odebrane prawo posiadania własnej kultury, wyznania i praktykowania swojej religii czy używania języka ojczystego.

Przedstawione powyżej dokumenty zapewniają przedstawicielom mniejszości narodowych prawo nieskrępowanego używania ich języka ojczystego zarówno w prywatnym jak i w publicznym życiu. EFHR ma szczerą nadzieję, że podpisani pod oświadczeniem pisarze uwzględnią przedstawione powyżej argumenty i poprą projekt ustawy uprawomocniający nielitewską pisownię imion i nazwisk w dokumentach wydawanych na Litwie. Mamy nadzieję, że okażą oni w ten sposób swoją nieobojętność kwestii ochrony praw człowieka.

EFHR