Cel spraw sądowych Europejskiej Fundacji Praw Człowieka – wykrywanie luk w prawie

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) jest organizacją pozarządową działającą na rzecz ochrony praw człowieka i mniejszości narodowych na Litwie. Jednym z celów EFHR jest wykrywanie luk w systemie prawnym. Fundacja prowadzi sprawy sądowe w celu wykrycia owych luk w prawie litewskim, co z kolei generuje pozytywne zmiany zarówno w systemie prawnym, jak i świadomości społeczeństwa. Jednym z takich sukcesów było między innymi zezwolenie Komisji na używanie oryginalnej formy zapisu imion i nazwisk w innych językach również w dokumentach oficjalnych, które zostało wprowadzone po ingerencji EFHR.

Jednym z najbardziej aktualnych tematów z zakresu ochrony praw i wolności mniejszości narodowych jest kwestia granicy pomiędzy ochroną języka państwowego a możliwością korzystania z języka ojczystego w życiu publicznym. Nieraz jest słyszane stwierdzenie, iż używanie alfabetu nielitewskiego  stwarza zagrożenie dla języka państwowego. Stwierdzenie to w zasadzie nie ma podstawy prawnej. Jednak właśnie to stanowisko sprzyja, iż dotychczas mniejszości narodowe nie mogą zapisać imion i nazwisk w formie oryginalnej na podstawie alfabetu łacińskiego, mieć dwujęzyczne tabliczki ulic na prywatnych budynkach oraz korzystać z języka ojczystego w życiu publicznym.

Na hipokryzję wskazuje również fakt, iż pomimo wyjaśnienia, podanego przez Sąd Konstytucyjny Republiki Litewskiej w decyzji z dn. 27 lutego 2014 r., że w paszportach obywateli Republiki Litewskiej w poszczególnych przypadkach w pisowni nielitewskich imion i nazwisk jest dopuszczalne używanie liter nie tylko z alfabetu litewskiego, lecz również znaków łacińskich, dotychczas nie mamy odpowiedniej reglamentacji prawnej. Bardziej oczywiste luki  zostały wykryte podczas prowadzenia określonych spraw sądowych przez EFHR.

W 2012 r. EFHR podała spostrzeżenia, że nazwy firm, tablice rejestracyjne samochodów, napisy turystyczne oraz banderole na towarach akcyzowych zawierają litery, których nie ma w alfabecie litewskim (http://www.efhr.eu/2012/07/19/nazwiska-nie-nazwy-firm-jak-najbardziej/), pomimo, iż litery „w, x i q” nie są zezwalane w imionach i nazwiskach.

Natomiast w dn. 14 grudnia 2012 r. EFHR otrzymała ze Służby Rejestru Mieszkańców przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych dane dotyczące zarejestrowanych na Litwie nielitewskich imion i nazwisk zapisanych w paszportach obywateli Republiki Litewskiej. W oparciu o dane powyższego pisma na Litwie zarejestrowano ponad 8000 takich imion jak Alexander, Katarzyna, Ewa, Tadeusz, Matthew, Maxim, Joanna oraz Odetta, a także takie nazwiska jak Lacroix, Leszczynska, Szczerba, Szulc, Brown i in. (http://www.efhr.eu/imie/). Podane przykłady wyraźnie wskazują na stronniczość i hipokryzję systemu prawnego, gdzie ta sama zasada nie obowiązuje dla wszystkich.

W 2013 r. EFHR rozpoczęła jeszcze dwie strategiczne sprawy sądowe – sprawę „WC” oraz sprawę „odznaczeń orderami Lecha Kaczyńskiego i Marii Kaczyńskiej”. Ostatnia była inspirowana stanowiskiem, które wyraził Egidijus Kūris, iż obecny system pisowni imion i nazwisk nie jest odpowiedni, a także podał pomysł podważyć dekret byłego Prezydenta Valdasa Adamkusa (http://www.delfi.lt/news/ringas/lit/ekuris-abeceles-nelaisveje.d?id=60748569). Po tym, gdy EFHR zaskarżyła decyzję Państwowej Komisji Języka Litewskiego do sądu (http://www.efhr.eu/2013/07/23/absurdalne-argumenty-inspekcji-jezyka-panstwowego-juz-niczym-nie-dziwia/) , Komisja zezwoliła na używanie oryginalnej formy zapisu imion i nazwisk w innych językach również w dokumentach oficjalnych (http://www.efhr.eu/2013/12/09/mozliwosc-zapisywania-imion-i-nazwisk-obcojezycznych-w-dokumentach-oficjalnych/).

Główną przeszkodą do skutecznej działalności EFHR podczas prowadzenia spraw sądowych jest  nieuznawanie EFHR za stronę postępowania. Oznacza to, że zgodnie z prawem litewskim chcąc posiadać wszystkie prawa procesowe w procesie sądowym, EFHR musi reprezentować osobę prywatną. Uwzględniając zmiany wprowadzone przez Komisję 9 kwietnia 2014 r. EFHR zrezygnowała ze swojej skargi w sprawie odznaczeń orderami Lecha oraz Marii Kaczyńskiej. Szczególnie cieszymy się z przychylności Komisji Języka Litewskiego na żądania EFHR oraz liczymy na dalszą współpracę.

EFHR