Raport Sekretarza Generalnego Rady Europy o stanie demokracji, przestrzegania praw człowieka oraz rządów prawa w Europie

Sekretarz Generalny Rady Europy przedstawił ostatnio raport, w którym poinformowano o stanie demokracji, przestrzegania praw człowieka i rządów prawa w Europie oraz wymieniono stojące przed nimi konkretne wyzwania, a także zaproponowano działania, jakie należy podjąć, aby stawić im czoła.

Wyzwania oraz zalecane działania obejmują kilka obszarów takich jak poszanowanie fizycznej integralności i godności człowieka, sprawiedliwość i rządy prawa, demokracja, prawa socjalne, niedyskryminacja, równość, a także Rada Europy i istniejące strefy konfliktu.

W części raportu poświęconej poszanowaniu fizycznej integralności i godności człowieka przedstawiono wyzwania związane z warunkami osadzenia i handlem ludźmi. Zaprezentowano również ogólny zarys działań, jakie należy podjąć w celu zagwarantowania migrantom ochrony prawnej, administracyjnej i praktycznej, dzięki której będą oni mogli korzystać z podstawowych praw, nie ryzykując przy tym wyrzucenia z kraju. Zalecenia te dotyczą również zapewnienia osobom świadczącym pomoc humanitarną ochrony przed nałożeniem sankcji karnych.

W rozdziale traktującym o sprawiedliwości i rządach prawa omówiono kwestię ustanowienia i funkcjonowania sądownictwa oraz korupcji i prania pieniędzy. W części poświęconej demokracji poruszono kwestię wolności politycznej, wyborów, instytucji demokratycznych i kultury. Fragment raportu dotyczący praw socjalnych wyjaśnia, w jaki sposób polityka oszczędności negatywnie wpływa na prawa socjalne oraz na czym polega niespójność prawa Unii Europejskiej z zasadami Europejskiej Karty Społecznej. Zalecenia dotyczą ratyfikacji wspomnianej Karty Społecznej oraz odnoszą się do związanego z nią mechanizmu skarg zbiorowych. Wskazówki obejmują również kwestię wzmocnienia współpracy na płaszczyźnie praw socjalnych w celu stworzenia krajowych planów działania i doskonalenia zawodowego prawników.

W części poświęconej niedyskryminacji i równości omówiono kwestie: dyskryminacji na tle etnicznym, mniejszości narodowych, Romów, równouprawnienia płci, orientacji seksualnej i tożsamości płciowej, praw dziecka, a także innych przejawów prześladowania osób niepełnosprawnych oraz imigrantów. Niektóre z zaleceń to: udział w utworzonej przy Radzie Europy Kampanii Przeciwko Mowie Nienawiści, wspieranie ochrony praw Romów oraz ich uczestnictwa w życiu politycznym, ratyfikowanie Konwencji Stambulskiej (dotyczącej przemocy wobec kobiet), stosowanie dobrych praktyk wobec społeczności LGBT, tworzenie usług publicznych mających na uwadze dobro dzieci oraz wzmocnienie władz wspierających równość w państwach członkowskich.

Należy podkreślić, że w raporcie zwrócono uwagę na problem dyskryminacji na tle etnicznym oraz na kwestię mniejszości narodowych. Zaznaczono, iż w ostatnim czasie państwa członkowskie poczyniły postępy, działając na rzecz likwidacji podziałów etnicznych. Pomimo tego imigranci, osoby z przeszłością migracyjną lub zamieszkałe w danym państwie, ale niebędące jego obywatelami, azylanci, uchodźcy, apatrydzi oraz członkowie mniejszości narodowych wciąż stają się ofiarami zbrodni i mowy nienawiści, dyskryminacji i innych przejawów nietolerancji. Ponadto raport podkreśla, że niektóre formy prześladowania na tle etnicznym stanowią naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Niestety jedynie 18 państw członkowskich ratyfikowało Protokół nr 12 zakazujący dyskryminacji. Do czasu, kiedy wszystkie państwa członkowskie nie zobowiążą się do przestrzegania zakazu zgodnie z Protokołem nr 12, Rada Europy nie będzie w stanie wykryć przypadków dyskryminacji na tle etnicznym ani im zaradzić.

W raporcie zaznaczono również, że większość państw członkowskich udoskonaliło narzędzia umożliwiające wspieranie wspólnot mniejszościowych w zachowaniu ich tożsamości. Do narzędzi tych należą szkoły, w których naucza się w językach mniejszości, jak również dwujęzyczne znaki topograficzne oraz zarezerwowane mandaty w Parlamencie, dzięki którym przedstawiciele mniejszości mogą czynnie uczestniczyć w życiu politycznym. Ze względu na kryzys finansowy zmniejszyła się jednak ilość organizowanych programów wsparcia. Należy wspomnieć, że Litwa nie całkiem dorównuje wymienionym udoskonaleniom. Języki mniejszości są tam systematycznie eliminowane z oficjalnego użycia przez centralne władze, a w ostatnio zawisłych sprawach sądowych wydano wyroki zobowiązujące władze do usunięcia z prywatnych posesji wszelkich tablic z nielitewskimi nazwami ulic.

Ponadto w raporcie wspomniano, że mniejszości narodowe często stają się kozłami ofiarnymi obwinianymi o bezrobocie oraz inne problemy gospodarcze. Co więcej, wciąż wyłaniają się nowe ideologie nacjonalistyczne i rasistowskie, które stanowią zagrożenie dla praw tych mniejszości.

Do zalecanych działań zalicza się ratyfikowanie przez wszystkie państwa członkowskie Protokołu nr 12 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych oraz Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych. Działania te obejmują też pełne wprowadzenie w życie zobowiązań wynikających z wymienionych konwencji i zapewnienie poprawnej realizacji uchwał Komitetu Ministrów, a także aktywne uczestnictwo w Kampanii przeciwko Mowie Nienawiści utworzonej przy Radzie Europy.

Litwa nie ratyfikowała wspomnianych wyżej dokumentów z wyjątkiem Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych ratyfikowanej w roku 2000. Mimo to rząd litewski nadal nie przestrzega standardów ochrony mniejszości narodowych przewidzianych w tej Konwencji.

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) od początku swego istnienia stara się nie tylko informować społeczeństwo o tym, czy prawa człowieka na Litwie są przestrzegane, ale działa również na rzecz zwiększania świadomości obywateli na temat praw człowieka i dyskryminacji w ujęciu całościowym. EFHR stara się rozpowszechniać te informacje, a jednym z jej głównych celów jest walka ze zbrodnią i  mową nienawiści, dyskryminacją oraz innymi przejawami nietolerancji. EFHR prowadzi kampanie przeciwko dyskryminującym komentarzom w Internecie od 2011 roku i do tej pory udało jej się złożyć do prokuratury ponad 400 wniosków.

Głęboko wierzymy, że jeśli państwa członkowskie Rady Europy podejmą zalecane działania, zbudowanie lepszej Europy stanie się możliwe. Cytując Thorbjørna Jaglanda, Sekretarza Generalnego Rady Europy, „razem możemy sprawić, że Europa powróci na ścieżkę jedności i współpracy opartej na wspólnych wartościach, standardach i zobowiązaniach prawnych”.

EFHR

Tłumaczenie by Martyna Kołtun w ramach praktyk w Europejskiej Fundacji Praw Człowieka, www.efhr.eu.