Brak ustawy o mniejszościach narodowych staje się coraz poważniejszym problemem

Chociaż temat mniejszości narodowych na Litwie jest poruszany bardzo często, nadal nie są podejmowane kroki w celu ureglamentowania prawnego aktualnych zagadnień dotyczących mniejszości. Brak ustawy o mniejszościach narodowych powoduje zamieszanie na arenie politycznej, a także stwarza szereg problemów prawnych.

Goszcząca w Warszawie z okazji 25 rocznicy wyborów w Polsce Pani prezydent Dalia Grybauskaitė, w wywiadzie dla polskiej agencji prasowej twierdziła, że nic się nie zmieniło w ostatnich latach w sytuacji mniejszości polskiej w jej kraju. Wobec takiego stwierdzenia Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) przypomina, że od 2010 r. liczba naruszeń praw mniejszości narodowych na Litwie ciągle się zwiększa. Niestety nie jest to pierwszy przypadek, kiedy prezydent publicznie wygłasza informację niezgodną z prawdą, o czym już pisaliśmy. Przypominamy, że w 2000 roku Litwa bez żadnych zastrzeżeń ratyfikowała Konwencję Ramową o Ochronie Mniejszości Narodowych Rady Europy, postanowienia którego powinna wypełniać (więcej).

EFHR przypomina również, że Ustawa mniejszości narodowych na Litwie, która wygasła jeszcze w 2010 roku,  była jedynym dokumentem, który od początku niepodległości Litwy reglamentował status tych szczególnie narażonych grup społecznych oraz zapewniała ochronę prawną dla mniejszości. Wygaśnięcie ustawy przyniosło szereg problemów prawnych, takich jak, dla przykładu, nakładanie ogromnych grzywien za dwujęzyczne tabliczki na terenach licznie zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe (więcej), które zostały umieszczone w okresie obowiązywania Ustawy o mniejszościach narodowych. Obecnie podwójne nazewnictwo ulic w Republice Litewskiej jest sprzeczne z prawem. Jednak, analizując sprawę bardziej dogłębnie, z łatwością można doszukać się luk w istniejącym systemie prawnym, o czym świadczy chociażby przykład, że nazwy ulic w języku angielskim są zgodne z prawem Republiki Litewskiej (więcej).

Problemy powstają również w dziedzinie oświaty. Zdaniem EFHR,  na Litwie nie przestrzega się międzynarodowych standardów, a najlepszym tego przykładem jest Ustawa o oświacie, która w sposób oczywisty jest sprzeczna z Dyrektywą Rady Europejskiej 2000/43/WE, mającą wprowadzić w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne.  Niepokojącym zjawiskiem jest ujednolicenie egzaminu z języka państwowego (identyczny egzamin jest składany zarówno przez Litwinów, jak i przedstawicieli mniejszości narodowych), które zostało wprowadzone bez wyznaczenia odpowiedniego okresu przejściowego, przeznaczonego na opanowanie nowego programu nauczania. Taka zmiana  w systemie oświaty jest dyskryminująca i faktycznie pogarsza pozycję startową dzieci, które uczęszczają do szkół mniejszości narodowych.

Komitet Ministrów Rady Europy w swojej rezolucji na temat Litwy zauważył braki w przedmiocie realizacji postanowień dokumentu (rezolucja nr CM/ResCMN(2012)19). Rząd litewski w dalszym ciągu w pełni nie przestrzega standardów ochrony mniejszości narodowych zawartych w Konwencji i poprawa sytuacji mniejszości  pozostaje  wśród pilnych obowiązków polityki wewnętrznej państwa.

Niektórzy politycy proponują przywrócenie starej Ustawy o mniejszościach narodowych, jednak taką możliwość odrzuca Pani prezydent Dalia Grybauskaite, dostrzegając sprzeczność tej Ustawy z obecną Konstytucją Litwy. Obecny projekt, przygotowany przez grupę roboczą pod kierownictwem wiceministra kultury, zezwala na dwujęzyczne napisy w miejscowościach, zamieszkanych przez przedstawicieli mniejszości nie mniej niż w 25 proc. Negatywną opinię o projekcie wyraziła nie tylko prezydent, ale również Państwowa Komisja Języka Litewskiego. Rada polityczna koalicji rządzącej ustaliła, że projekt Ustawy o mniejszościach narodowych zostanie przyjęty do końca sesji wiosennej. Warto zaznaczyć, że grupa robocza, mająca pracować nad projektem, nie odbyła jeszcze ani jednego spotkania.

O pilnej potrzebie przyjęcia ustawy o mniejszościach narodowych EFHR pisało jeszcze w marcu br. (więcej). EFHR liczy też na działania władz państwa litewskiego w celu dostosowania się prawa europejskiego oraz zapewnienia odpowiedniej ochrony prawnej dla wszystkich obywateli państwa, w tym również dla mniejszości narodowych, co zdecydowanie polepszyłoby wizerunek Litwy na arenie międzynarodowej.

EFHR