Proponowane poprawki do Ustawy informowania społeczeństwa na Litwie są ograniczeniem wolnego przepływu informacji

Ważną dziedziną działalności Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) jest monitorowanie praworządności oraz zmian prawnych w Republice Litewskiej. Ostatnio EFHR z niepokojem przygląda się poprawkom do Ustawy o informowaniu społeczeństwa (lit. Visuomenės informavimo įstatymas) na Litwie, w których jest proponowane wprowadzenie obowiązku nadawców programów telewizyjnych do emitowania utworów twórców litewskich przez dużą część czasu nadawania. Wprowadzenie takiej zasady wspierałoby sztukę narodową i pozytywnie wpłynęłoby na rozwój sztuki litewskiej, jednak wynika z niej pewne zagrożenie dla pluralizmu w mediach. Poza tym, byłoby to również ograniczeniem wolności autorów programów do nadawania treści według ich uznania, a także ograniczeniem praw odbiorców, którzy mieliby z góry narzucony program telewizyjny, odpowiadający rygorystycznym zasadom Ustawy.

Projekt proponuje wprowadzić pojęcie „narodowego utworu audiowizualnego”. Tym samym nadawcy programów telewizyjnych byliby zobowiązani przeznaczyć nie mniej niż 70 procent czasu antenowego (który pozostaje po odjęciu czasu przeznaczonego na serwisy informacyjne, audycje sportowe, gry, reklamę, usługi teletekstowe, telesklepy) nie tylko na utwory europejskie, ale też i narodowe (w języku państwowym). Na emitowanie utworów narodowych projekt przewiduje obowiązek przeznaczyć nie mniej niż połowę czasu antenowego. Zaś nadawcy programów radiowych, za wyjątkiem programów, przeznaczonych dla mniejszości narodowych lub etnicznych, musieliby nie mniej niż 40 procent czasu, przeznaczonego na muzyczny program radiowy, emitować utwory autorów litewskich lub wykonywanych w języku litewskim. Zakres utworów narodowych obejmuje zarówno utwory litewskich twórców, jak i utwory wykonywane w języku litewskim. Autor projektu poprawek twierdzi, że w ten sposób chce m. in. chronić i promować kulturę i język litewski.

Rejestrując bądź wprowadzając poprawki do Ustawy o informowaniu społeczeństwa, jej autorzy powinni dostosować się do założeń Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. Według Dyrektywy, co prawda, państwom członkowskim nie jest zabronione ustalanie bardziej surowych i szczegółowych przepisów dotyczących zakresu i rodzaju transmitowanych programów, jednak te przepisy nie mogą być sprzeczne z prawem europejskim. Zgodnie z art. 16 Dyrektywy, państwa członkowskie mają zapewnić, że w przypadku, gdy jest to możliwe do zrealizowania, nadawcy telewizyjni powinni zarezerwować dla utworów europejskich udział stanowiący większość łącznego czasu nadawania programu. Proponowane poprawki do Ustawy nie do końca stosują się do założeń Dyrektywy. Co więcej, stanowią ograniczenie pluralizmu i swobodnego przepływu informacji audiowizualnych na rynku wewnętrznym.

Według jednego z inicjatorów poprawek, znanego litewskiego wykonawcy A. Chosznau, zmiany w Ustawie pomogą w zachowaniu kultury narodowej oraz przyczynią się do poprawy warunków pracy dla twórców. Z drugiej strony, byłoby to promowaniem jedynie litewskiej kultury narodowej, z zasady ograniczając możliwości rozwoju twórców i artystów innych narodowości, będących obywatelami Republiki Litewskiej. Proponowane poprawki pomijają też potrzeby mniejszości narodowych, nie jest uwzględniona potrzeba wspierania i promowania dorobku kulturowego i języków mniejszości narodowych i etnicznych na Litwie. Warto dodać, że ochrona mniejszości narodowych oraz ich języków staje się ostatnio dziedziną prioretytową polityki Unii Europejskiej. Ustawy państwowe nie powinny promować jedynie kultury narodowej, lecz wspierać również aktywnie kulturę i działalność autorów, których twórczość odbiega od nurtu tzw. kultury narodowej.

Z treścią proponowanych poprawek można zapoznać się tutaj.

EFHR