Oryginalna pisownia imion i nazwisk oraz ich zmiana problemem wszystkich obywateli Litwy

Prawo do oryginalnej pisowni imienia i nazwiska jest jednym z podstawowych praw każdego obywatela. Możliwość właściwego korzystania z prawa i jego poszanowanie powinno być zapewniane przez każde państwo.

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) przypomina, że Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPCz) w swoich orzeczeniach podkreślał, że regulowanie pisowni imion i nazwisk jest domeną każdego państwa członkowskiego i jest ściśle powiązane z kulturą i językową historią oraz wiąże się z poczuciem tożsamości.

Zdaniem ETPCz, jeżeli w spisie ewidencyjnym widnieją już podobne imiona, i o ile nie zostało stwierdzone, że mają one jakikolwiek negatywny wpływ na zachowanie kulturowej i językowej tożsamości, to nie ma żadnych podstaw, aby państwo odmówiło zarejestrowania wybranego imienia czy nazwiska. To samo dotyczy również późniejszej ich zmiany.

Jednakże zapis imienia i nazwiska w oryginale jest problematyczny w świetle dzisiaj obowiązującego na Litwie prawa. Sprawa ta nie dotyczy jedynie imion i nazwisk osób należących do mniejszości narodowych i chcących nadać dziecku imię związane z ich kulturą, tradycją, czy językiem. Problem ten dotyka również resztę obywateli Litwy, zwłaszcza kobiety, które zawierają małżeństwa z cudzoziemcami i pragną by ich nazwiska w dokumentach wydanych na Litwie były zapisane w taki sam sposób jak nazwisko męża. Niemniej jednak Urzędy Stanu Cywilnego odmawiają takich wpisów.

Największą część spraw o zmianę imion lub nazwisk stanowią sprawy zmiany nazwiska obywatelek Litwy na nazwisko męża cudzoziemca, zachowując oryginalną pisownię (bez dodawania litewskich końcówek). Jak pokazują dane, problem ten dotyczy dużej liczby osób, gdyż aż 16 % co roku zawieranych małżeństw jest małżeństwami o charakterze mieszanym. Również liczba dzieci, które rodzą się poza granicami kraju w przeciągu 10 lat wzrosła z 1% do 16% w 2011 r. Takie małżeństwa, a także ich dzieci bezskutecznie walczą o to, aby nazwisko całej rodzinny było zapisywane w dokumentach wydawanych na Litwie w tej samej postaci.

Kolejne problemy dotykają osoby, które w swoich nazwiskach mają kombinację dwóch liter m.in. rz, sz, cz, tt i nn (np. MATTHEW, POWELL, MATTHEO, VITTE, SZCZERBA, KACZOR, LESZCZYNSKA, CZESLAV). Na prośbę EFHR, Urząd Ewidencji Ludności (Gyventojų registro tarnyba) udostępnił dane, z których wynika, że na Litwie zarejestrowanych jest ponad 8000 imion i nazwisk zawierających kombinację takich liter. Pomimo tego, że istnieją wpisy potwierdzające, że takie imiona i nazwiska były na Litwie zarejestrowane, osobom odmawia się takich zmian. Spotykane są również sytuacje, gdy osoby, przy wyborze nowego paszportu (upłynął okres ważności wcześniejszego), zmusza się do wykreślenia z imienia podwójnych liter pomimo tego, że we wcześniejszym paszporcie takie widniały.

Zdarzają się również sytuacje, w których Litwinki wyjeżdżające za granicę w celu np. studiowania lub pracy zarobkowej po pewnym czasie zgłaszają się z wnioskiem o zmianę swoich imion ze względu na trudności na jakie napotykają w tych państwach. Np. osoba posiadająca imię „Ana” w celu uniknięcia dalszych problemów (np. administracyjnych) wnioskuje o zmianę go na „Anna”, gdyż w danym państwie nawet jej oryginalne imię „Ana” pisane jest z użyciem „nn”. Jednakże litewskie prawo i reguły jęz. litewskiego nie pozwalają na dokonanie takiej zmiany w dokumentach wydanych na Litwie.

Natomiast sprawy dotyczące zmiany imion i nazwisk obywateli należących do mniejszości narodowych stanowią najmniejszą ilość spraw. Podejmowane są m.in sprawy zapisu imion z użyciem „w” czy „rz”. Jednakże według reguł języka litewskiego, niemożliwe jest dokonanie takiej zmiany. Z tego powodu osoby są zmuszone do lituanizowania swoich imion i nazwisk zapisanych na podstawie alfabetu łacińskiego, co powoduje, że muszą zrezygnować ze swojej tożsamości i kultury – np. imię Kazimierz zostaje zapisane w postaci „Kazimiež”.

Przytoczone wyżej sytuacje dowodzą, że trudności z oryginalną pisownią imion i nazwisk dotyczyć mogą każdego obywatela Litwy. Państwo nie zmieniając obecnie obowiązującego prawa naraża własnych obywateli na ewentualne trudności administracyjne i inne niedogodności – np. ciągłe tłumaczenie przez dziecko, dlaczego dzieci oraz małżonkowie w tej samej rodzinie mają różne nazwiska. EFHR wierzy, że w najbliższym czasie dojdzie do zmian w prawie litewskim, które umożliwią zapis imienia i nazwiska zgodnie z wolą samego zainteresowanego i zgodnie z jego poczuciem tożsamości.

EFHR przypomina również, że prawnicy fundacji udzielają bezpłatnych porad prawnych związanych ze zmianą imienia i nazwiska, pomagają wypełnić formularz, a w razie nieuzasadnionej odpowiedzi odmownej – złożyć oficjalną skargę.

Kontakt do Fundacji, a także listę potrzebnych dokumentów wraz z przykładami mogą Państwo znaleźć na stronie www.efhr.eu.

 EFHR