Dyskusja o oryginalnej pisowni imion i nazwisk

W dniu 13 września b.r. przedstawicielka Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) Ewelina Baliko wzięła udział w radiowej dyskusji na temat pisowni imion i nazwisk w dokumentach obywateli Litwy, która odbyła się w Litewskim Radiu i Telewizji (LRT). Przedstawicielka EFHR w dyskusji mówiła m.in. o przykładach spraw jakie z tego zakresu prowadzi EFHR oraz o problemach z jakimi spotykają się obywatele litewscy pragnący zapisu imienia i nazwiska w oryginale.

Dyskusja została zainicjowana po wydanej przez Państwową Komisję Języka Litewskiego (PKJL, Valstybinė lietuvių kalbos komisja) na początku września b.r. opinii, w której uważa ona, że oryginalna pisownia imion i naziwsk może być zapewniona tylko niektórym obywatelom. Chodzi o cudzoziemców, którzy otrzymali obywatelstwo litewskie oraz obywateli Litwy, którzy zawarli małżeństwo z cudzoziemcem.

W radiowej dyskusji, w której udział wzięła przewodnicząca PKJL i inni językoznawcy, zastanawiano się m. in. czy zarejestrowane w sejmie oba projekty dotyczące pisowni imion i nazwisk w dokumentach tożsamości nie wyrażają braku szacunku swoim obywatelom oraz nad tym czy używanie „w” i „x” zaszkodziłoby językowi litewskiemu.

Należy odnotować, że Komisja języka litewskiego zmienia swoje dotychczasowe zdanie dotyczące oryginalnej pisowni imion i nazwisk w dokumentach tożsamości obywateli Litwy, które wygłosiła 14 stycznia 2008 r. Wtedy, w swoim oświadczeniu, Komisja skrytykowała wpis imienia i nazwiska na kolejnej stronie paszportu i jasno stwierdziła, że nielitewskie imiona i nazwiska nie powinny być lituanizowane. O niesprzeciwianiu się przez Komisję pisowni imion i nazwisk w oryginale pisaliśmy również w swoim czerwcowym komunikacie. Jednakże wydana we wrześniu b.r. opinia PKJL jest odmienna.

W swojej wrześniowej opinii Komisja powołuje się na stare orzeczenia Sądu Konstytucyjnego (z 1991 r. oraz 1999 r.), który ogranicza pisownię imion i nazwisk w oryginale. Nie wspomina jednak o ostatnim orzeczeniu Sądu Konstytucyjnego z 27 lutego 2014 r., który pozwala na nielitewską pisownię. Najważniejszym wyjaśniającym aspektem Sądu Konstytucyjnego jest stwierdzenie, że nielitewskie imiona oraz nazwiska mogą być zapisane nie tylko za pomocą litewskich liter, ale również można używać innych symboli alfabetu łacińskiego, które są zgodne z tradycją języka litewskiego i nie naruszają tożsamości języka państwowego. Jest to ważne zwłaszcza dlatego, że Sąd w swoim orzeczeniu nie ograniczył w żaden sposób prawa do oryginalnego zapisu imion i nazwisk tylko do małżeństw mieszanych i cudzoziemców, co samodzielnie zrobiła Komisja w swojej ostatniej opinii.

Oprócz tego, Komisja twierdzi, że ma bardzo ograniczone prawa i rozpatruje jedynie to co ma podane, a cała sprawa należy do sejmu. Jednakże według ostatniego orzeczenia Sądu Konstytucyjnego z lutego 2014 r., to właśnie PKJL może nie tylko rozpatrywać projekty ustaw, ale też może podawać swoje sugestie oraz wyrażać inicjatywę w tym zakresie. Można mieć jednak wrażenie, że Komisja boji się brać na siebie odpowiedzialność i nie robi tego, co należy do jej obowiązków. EFHR uważa również, że taka zmiana opinii może sugerować o braku kompetencji instytucji lub o jej lekkim poddawaniu się politycznemu naciskowi.

Dyskusja na temat pisowni imion i nazwisk odbyła się w ramach programu „Kultūros savaitė”. Audycję można odsłuchać tu

EFHR