Polska i Litwa porozumiały się w sprawie wspólnej deklaracji dotyczącej obrony praw mniejszości

Europejskie Centrum ds. Mniejszości (ECMI), nadzorowane przez dyrektora prof. Tove Malloy`a, zorganizowało Letnią Szkołę w Flensburgu, w Niemczech, w sierpniu 2015 roku, która kierowała swoją uwagę na mniejszości narodowe i region przygraniczny. Warsztaty miały na celu zrewidowanie obecnej sytuacji w Europie i jej wpływu na sytuację mniejszości narodowych. Najważniejsza i najlepsza pod względem organizacji sesja szkoleniowa nosiła tytuł: „Zmieniający się porządek i nowe niepewności: wpływ na mniejszości w Europie”.

ECMI zostało założone w 1996 roku przez rządy Danii, Niemiec oraz Szlezwig-Holsztyna. Centrum zajmuje się praktycznymi i zorientowanymi politycznie badaniami, dostarczaniem informacji i dokumentacji, oferuje porady dotyczące relacji mniejszość-większość w Europie oraz służy pomocą zarówno europejskim parlamentom, regionalnym międzyrządowym organizacjom, jak też i innym grupom. Centrum współpracuje ze społecznością akademicką, mediami oraz ogółem społeczeństwa poprzez dostarczanie informacji i analiz.

Projekt Letniej Szkoły, który realizowany jest od roku 2011, ma na celu wykorzystanie interdyscyplinarnych metod do ewaluacji obecnej sytuacji w Europie oraz zastanowienie się nad jej wpływem na sytuację mniejszości narodowych. Szkoła ma za zadanie krytycznie przeanalizować mechanizmy działania instytucji zarówno na poziomie krajów, jak i całej Unii Europejskiej, by sprostać nowym wyzwaniom. Jej celem jest również opieranie się na dostępnej wiedzy i kreowanie przestrzeni do dyskusji, by rozwijać innowacyjne podejście i nowe pomysły poprzez stosowanie studium przypadku bazujących na źródłach akademickich, jak i na opiniach praktyków.

W tym roku kluczowe kwestie poruszano poprzez użycie osi czasu do analizy istotnego podłoża historycznego, dyskusję obecnego stanu rzeczy i przewidywanie przyszłych schematów, jako wyniku debat i warsztatów realizowanych podczas kursu. Specjalną uwagę poświęcono niemiecko-duńskiemu obszarowi przygranicznemu.

Uczestnicy, wśród nich reprezentant Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR), ekspert do spraw praw mniejszości dr Łukasz Wardyn, byli szczególnie zainteresowani problemami związanymi z mniejszością polską na Litwie – największą grupą mniejszościową w tym kraju. Specjalne warsztaty zostały poświęcone dyskusji, która miała na celu zaproponowanie rozwiązań dla problemów mniejszości na drodze nieformalnej. Wszyscy uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy – jedna reprezentowała Polaków, a druga Litwinów. Obie grupy miały taki sam cel: utworzenie poprzez negocjację deklaracji, która byłaby satysfakcjonująca dla obu stron. Zajęcia miały za zadanie wypracowanie wspólnej deklaracji delegacji polskiej i litewskiej (złożonej z uczestników Letniej Szkoły). Warsztaty były zaprojektowane na wzór doświadczenia niemiecko-duńskiego porozumienia o prawach mniejszości by uczcić 60. rocznicę deklaracji Bonn-Kopenhaga.

Deklaracja Bonn-Kopenhaga stanowiła fundamenty dla pomyślnej i aktywnej polityki, a dzisiaj cieszy się międzynarodowym uznaniem ze względu na jej postępową naturę i zaangażowanie w utrzymanie pokojowych i prosperujących relacji między mniejszościami i grupami większości po obu stronach granicy.

Deklaracja stworzona na warsztatach Letniej Szkoły miała na celu propagowanie wszystkich aspektów kulturowego i językowego dziedzictwa gwarantowanych przez Traktat Lizboński oraz promowanie pokojowych relacji pomiędzy populacjami, a zarazem rozwoju przyjaznych stosunków między Polską i Litwą. Deklaracja została później odczytana w ratuszu w Flensburgu.

Warsztaty zakończyły się sukcesem, gdyż rezultatem negocjacji była zgoda strony litewskiej na żądania grupy reprezentującej stronę polską. Stworzona przez obie grupy deklaracja pokazuje, iż istnieje rozwiązanie dla problemów związanych z mniejszościami narodowymi na Litwie. Jednakże, warto podkreślić, że takie rozwiązania są możliwe tylko poprzez proces negocjacji i wzajemnej współpracy. Niezbędne jest przekazanie tego przesłania władzom Litwy.

Wśród gości Letniej Szkoły znaleźli się: Henrik Villadsen, kierownik biura Wysokiego Komisarza OBWE do spraw Mniejszości Narodowych, David Galbreath, profesor bezpieczeństwa międzynarodowego na uniwersytecie w Bath oraz Boriss Cilevics, deputowany parlamentu Łotwy.

Tematy dyskusji były następujące: “Konkurując z wymiarami przestrzeni, istotności i bezpieczeństwa: mniejszości narodowe i obszary przygraniczne” oraz „Jak mamy zamiar radzić sobie z niedostosowującymi się obywatelami? – proces gettoizacji i tworzenie stref no-go w Europie Centralnej i Wschodniej.”

Łukasz Wardyn, reprezentant Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR), otrzymał możliwość przedstawienia raportu zatytułowanego „Postrzeganie Praw Człowieka na Litwie w latach 2012-2013.” Prezentacja multimedialna była przeglądem sytuacji dotyczącej praw mniejszości na Litwie w latach 2012-2013 i proponowała możliwe zmiany i przyjęcie prawa, które gwarantowałoby ochronę praw mniejszość i poprawiło całościową sytuację związaną z tym problemem. Łukasz Wardyn podkreślił regresję w dziedzinie ochrony praw człowieka na Litwie, od kiedy wstąpiła ona do UE, brak rozwiązań prawnych, które gwarantowałyby ochronę praw mniejszości oraz znaczenie powołania i wdrożenia takiej ochrony. Dyskutowana była również ogólna zgoda na prawa ochrony mniejszości narodowych, jako kluczowy krok do nowoczesnego i demokratycznego państwa, które zwraca uwagę na problem dyskryminacji i dąży do wyeliminowania go ze społeczeństwa. Reprezentant EFHR wysunął również szereg rekomendacji, które mogłyby wzmocnić ochronę praw człowieka na Litwie. Podkreślił on jednak fakt, że jego rozwiązania są bezużyteczne tak długo jak litewska władza nie zmieni swojego podejścia do tego ważnego problemu.

EFHR