Projekt edukacyjny „Europejczycy, Polacy, Obywatele”, TEMAT I: Aktywność społeczna

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) rozpoczyna realizację skierowanego do uczniów klas 9-12 projektu „Europejczycy, Polacy, Obywatele”. Słuchając co środę o godz. 15:40 audycji w radiu „Znad Wilii”oraz czytając artykuły w piątkowych wydaniach gazety „Kurier Wileński”uczniowie poznają 8 bloków tematycznych. Projekt rozpoczynamy przedstawiając temat „Aktywność społeczna”. Więcej informacji oraz zasad uczestnictwa szukaj na www.efhr.eu oraz platformie wos.efhr.eu.

W dzisiejszych czasach jednym z podstawowych pojęć związanych z państwem demokratycznym jest aktywność społeczna mająca istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania pastwa. Aktywność społeczna polega przede wszystkim na działalności pewnych jednostek oraz grup społecznych, których głównym celem jest realizowanie zadań i zaspokojenie indywidualnych potrzeb każdego obywatela. Podstawą tego jest podejmowanie odpowiednich kroków przez organy państwowe (np. rząd, samorząd), które muszą chronić i przestrzegać praw jednostki. Aktywność obywateli przejawia się m.in. poprzez uczestnictwo w powszechnych wyborach, w których mogą oni bezpośrednio wybierać reprezentantów swojego państwa.

Postawy obywatelskie kształtować należy od najmłodszych lat. Bardzo ważną rolę pełni tu szkoła, która rozwija postawy prospołeczne m.in. poprzez umożliwienie działalności samorządów uczniowskich. Na późniejszych etapach edukacji uczniowie mają możliwość udzielania się w organizacjach młodzieżowych (np. samorząd studencki) oraz podejmowania praktyk w organizacjach pozarządowych, czy korzystania z możliwości wyjazdów zagranicznych w ramach różnego rodzaju programów (np. Erasmus+, Comenius). Za przykład posłużyć może też program praktyk i wolontariatu prowadzony przez EFHR.

Aktywne społeczeństwo to takie, w którym jednostki dbają o siebie nawzajem i stają w obronie praw każdego z członków, nie przyglądają się biernie niekorzystnym decyzjom podejmowanym przez władzę. Aktywny obywatel odczuwa odpowiedzialność za losy społeczności, w której żyje. Aktywność społeczna powinna więc przejawiać się chęcią dyskusji oraz zaangażowania w rozwój wspólnoty.

Do najczęstszych i najbardziej istotnych form aktywności społecznej można zaliczyć prawo do publicznych zgromadzeń (to przede wszystkim różnego rodzaju manifestacje, pikiety i marsze) oraz możliwość zrzeszania się (w organizacje pozarządowe, m.in. partie polityczne, związki zawodowe, fundacje czy stowarzyszenia). Prawo do zgromadzeń i zrzeszania się ma odzwierciedlenie w międzynarodowych paktach praw człowieka, które są uznawane przez większość państw na świecie: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 roku i Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku. Dodatkowym dokumentem prawnym dopełniającym omawiane zagadnienie jest Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 roku. Dokument ten został ratyfikowany przez państwa europejskie w Radzie Europy, także Litwę i Polskę. Konwencja gwarantuje każdemu prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzenia się oraz do swobodnego stowarzyszania się, włącznie z prawem tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów.

Na Litwie wyżej opisywane formy aktywności społecznej są zagwarantowane przez Konstytucję Republiki Litewskiej, która w art. 36 wskazuje, że „Nie można obywatelom bronić lub przeszkadzać zbierać się na zebrania pokojowe bez broni. Tego prawa nie można ograniczać, chyba że ustawą i tylko wtedy, gdy należy chronić państwo lub bezpieczeństwo społeczeństwa, porządek publiczny, zdrowie ludzkie lub moralność albo prawa i wolności innych osób”.

Na terytorium Litwy organizacje społeczne i kulturalne mogą działać na podstawie ustawy o stowarzyszeniach z 22 stycznia 2004 r. (Lietuvos Respublikos Asociacijų įstatymas). Stowarzyszenia mogą założyć minimalnie trzy osoby fizyczne, które osiągnęły pełnoletniość lub osoby prawne. Mieszkańcy Litwy mają prawo do zakładania fundacji charytatywnych oraz wspierających różne dziedziny jak np. nauka, sport, edukacja, religia, kultura, opieka zdrowotna itp.

Poza uczestnictwem w wyborach i referendach i prawem do zgromadzeń i zrzeszania się, aktywność społeczna może przejawiać się w inicjatywie obywatelskiej, czyli możliwości zgłoszenia własnego projektu ustawy przez określoną grupę obywateli. Innym rodzajem aktywności jest instytucja konsultacji społecznych, w których po przedstawieniu planów i projektów przez organy władzy, obywatele mogą się wypowiedzieć w danej kwestii. Nietypową formą aktywności jest także nieposłuszeństwo obywatelskie, czyli świadome i celowe naruszanie, nieprzestrzeganie prawa, które ma na celu zwrócenie uwagi na łamanie praw człowieka lub zmianę niewłaściwego według obywateli prawa.

Aktywność społeczna jest odzwierciedleniem poziomu rozwoju państwa demokratycznego, chroniącego prawa swoich obywateli. W państwie, które prowadzi aktywny dialog ze swymi mieszkańcami i realizuje ich postulaty aktywność społeczna osiąga wyższy poziom, ponieważ obywatele mają przekonanie, że ich działanie ma realny wpływ na kształt otaczającej ich rzeczywistości.

Pomyśl! Czy młody człowiek może być aktywnym obywatelem? Jakie działania możesz podjąć, aby promować aktywność obywatelską w swoim najbliższym otoczeniu? Zamieść swoją odpowiedź do 14 października na forum dyskusyjnym na platformie wos.efhr.eu i wygraj dwa bilety do kina na dowolnie wybrany film!

EFHR