Projekt edukacyjny „Europejczycy, Polacy, Obywatele”, TEMAT VII: Prawa człowieka

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) kontynuuje realizację skierowanego do uczniów klas 9-12 projektu „Europejczycy, Polacy, Obywatele”. Słuchając co środę o godz. 15:40 audycji w radiu „Znad Wilii” oraz czytając artykuły w piątkowych wydaniach gazety „Kurier Wileński” uczniowie poznają 8 bloków tematycznych. Przedstawiamy temat siódmy „Prawa człowieka”. Więcej informacji oraz regulaminu szukaj na www.efhr.eu oraz platformie wos.efhr.eu.

Obecnie prawa człowieka są uznawane za jedną z głównych gałęzi współczesnego prawa. Co prawda, prawa człowieka to szczególny rodzaj prawa podmiotowego, którego źródłem nie jest jakieś konkretne państwo czy stworzony przez nie system prawny. Podstawą praw człowieka są pewne wartości, takie jak, godność, wolność czy prawo do życia. Wymienione wyżej wartości, pomagają przypisać odpowiedni charakter prawom człowieka. Prawa te mają charakter  przyrodzony (przysługują każdej osobie z racji urodzenia), niezbywalny (człowiek nie może zrzec się swoich praw), powszechny (przysługują każdemu człowiekowi, niezależnie od wyznania, koloru skóry, płci, czy przynależności państwowej).

Pojęcie praw człowieka opiera się na przekonaniu, że każdy człowiek jest wartością, którą należy chronić. Współcześnie, ochrona praw człowieka jest potrzebna, w związku z narastającym problemem łamania praw obywatelskich w danym państwie.

Nierówność w traktowaniu ludzi trwała przez wieki i do dziś można się spotkać z tym zjawiskiem. W dawnych latach, władcy wykorzystywali swoją pozycję w celu zaspokojenia swoich potrzeb, kosztem swoich poddanych. Społeczeństwo, chcąc zwalczyć pewnego rodzaju tyranię, zaczęło podejmować odpowiednie do tego kroki. Przełomowym dokumentem była Wielka Karta Swobód z 1215 roku. W Anglii, wprowadzenie tego aktu, doprowadziło do ograniczenia władzy króla oraz ogłoszenia prawa obywatela.

Pierwszym dokumentem międzynarodowym w sprawie niewolnictwa była „Deklaracja o zakazie międzynarodowego handlu niewolnikami“ z 1815 roku. Następnie, w 1919 roku, została powołana Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP). Powstała również konstytucja MOP, która była częścią Traktatu Wersalskiego, który zakończył I wojnę światową. W dokumencie tym, został podkreślony związek między ochroną praw pracowniczych, a pokojem. W ramach MOP została również uchwalona Konwencja o Pracy Przymusowej w 1930 roku. Jej głównym celem jest zwalczanie bezprawnych form pracy przymusowej.

W 1945 roku, po drugiej wojnie światowej powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ). Wydany przez tę organizację akt prawny, czyli Karta Narodów Zjednoczonych, zakłada przede wszystkim umacnianie i poszanowanie praw człowieka oraz poszanowanie godności ludzkiej. Wszystkie te postanowienia są warunkiem trwania pokoju na świecie.

10 grudnia 1948 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Jest to jeden z fundamentalnych dokumentów, w którym zdefiniowany został katalog podstawowych praw człowieka. Deklaracja wymienia między innymi: wolność i równość wszystkich ludzi, prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa, zakaz niewolnictwa, zakaz tortur, równość wobec prawa, prawo dostępu do sądu, prawo do azylu, prawo do własności, prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania, prawo do wolności wypowiedzi, prawo do zgromadzania, do stowarzyszania, prawo do pracy, do urlopu.

Współcześnie powszechnie przyjęty jest podział praw człowieka na trzy podstawowe generacje zaproponowany pod koniec lat 70. XX wieku przez francuskiego prawnika Karela Vasaka. Pierwszą generację stanowią prawa osobiste i polityczne, czyli przede wszystkim: prawo do życia, wolności, prywatności, prawa wyborcze, zakaz tortur, wolność słowa, wolność zrzeszania się. Do drugiej generacji przynależą: prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Są to m.in.: prawo do własności, do pracy, do ubezpieczenia, do urlopu czy prawo dostępu do dóbr kultury. Trzecia generacja to tzw. prawa kolektywne – do pokoju, czystego środowiska naturalnego, rozwoju. Obecnie toczy się dyskusja nad utworzeniem dodatkowej, czwartej kategorii. Istnieją jednak dwa poglądy na to co miałoby się w niej znajdować. Pierwszy z poglądów głosi, iż powinny znaleźć się tam prawa związane z rozwojem technologicznym, których podstawą jest ochrona życia ludzkiego od samego poczęcia. Drugi nurt postuluje wpisać w nową kategorię prawa mniejszości religijnych i seksualnych, jak na przykład prawo do związków partnerskich, do adopcji dzieci przez pary homoseksualne czy prawo do swobodnego praktykowania obrzędów religijnych.

Częste naruszenia praw człowieka w poszczególnych krajach, skłaniają nas do refleksji, jak ważnym zagadnieniem jest ich ochrona we współczesnym świecie. Społeczeństwo nieustannie dąży do zwalczania wszelkich problemów związanych z dyskryminacją człowieka i naruszaniem ich praw. Współcześnie pojawia się coraz więcej narzędzi, przepisów oraz instytucji na poziomie międzynarodowym, krajowym i regionalnym, które pomagają w walce o respektowanie podstawowych praw i wolności przysługujących każdemu człowiekowi (m.in. Służba kontrolera ds. równych możliwości).

Za odpowiedź udzieloną w temacie „Naród i państwo” bilety do kina zdobyła Dorota Sokołowska. Gratulujemy i zadajemy kolejne pytanie!

Zastanów się! Jakie działania możesz podjąć w swoim najbliższym otoczeniu, aby promować prawa człowieka? Zamieść swoją odpowiedź do 25 listopada na forum dyskusyjnym na platformie wos.efhr.eu i wygraj dwa bilety do kina na dowolnie wybrany film!

EFHR