Raport OSCE o wyborach na Litwie 2016: negocjacje z przedstawicielami mniejszości narodowych muszą się odbyć

31 grudnia 2016 roku Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR), organ Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie OSCE (OSCE) opublikowało na swojej stronie internetowej raport oceniający sytuację wyborów parlamentarnych na Litwie, które się odbyły 9 października 2016 roku. Raport zawiera szesnaście punktów, z których punk dwunasty obejmuje uczestnictwo mniejszości narodowych na Litwie w wyborach.

Część ekspertów misji OSCE wyraziło zaniepokojenie, że partie, jak Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin (AWPL-ZChR), Sojusz Rosyjski oraz Związek Rosjan Litwy są jedynymi partiami, które reprezentują interesy mniejszości narodowych, a inne partie okazują tylko małe zainteresowanie w sprawie kontaktu z wyborcami, należącymi do mniejszości narodowych.

Raport zarzuca Litwie, że karty wyborcze były dostępne tylko w języku litewskim. Chociaż materiały informacyjne zostały przetłumaczone i opublikowane w języku polskim oraz rosyjskim w dwóch gazetach, wydawanych w językach mniejszości. Przedstawiciele mniejszości narodowych wyrazili swoją obawę ekspertom misji OSCE, że informacja o partiach i kandydatach w językach mniejszości narodowych była bardzo powierzchowna w porównaniu z materiałai informacyjnymi w języku państwowym. Były one również trudno dostępne. Publiczne debaty kandydatów odbywały się tylko w języku litewskim, co w skutku zmniejszyło ilość dostępnej informacji dla obywateli, stykających się z barierą językową, szczególnie starszego pokolenia. Główna Komisja Wyborcza (VRK)  mogła zapewnić uczestnikom kampanii wyborczych prawo do napisów w językach mniejszości, pod warunkiem pokrycia powiązanych z tym kosztów.

Według ekspertów misji OSCE, największą przeszkodą partii mniejszości narodowych jest wysoki próg wyborczy (5%), zwiększenie minimalnej liczby członków rejestrując partię oraz wprowadzone ograniczenie udziału kandydatów innych partii na listach wyborczych. 

Po ocenie danej sytuacji OSCE ODIHR zaleca:

1. Zniesienie ograniczenia wyboru osób posiadających podwójne obywatelstwo;
2. Sporządzenie dokładnych materiałów wyborczych w językach mniejszości i udostępnianie ich szczególnie w miejscowościach, zamieszkanych przez mniejszości narodowe. Warto również rozważyć dofinansowanie ze środków państwowych ideę debaty publicznej z napisami w językach mniejszości w telewizji państwowej.

 OSCE ODIHR pozytywnie oceniło wdrożenie poprzednich rekomendacji z 2012 roku, takich jak restrykcja dofinansowania kampanii partii politycznych rzeczami materialnymi, na przykład prezentami, termin naznaczenia VRK oraz zmianę granic okręgów wyborczych. Natomiast rekomendacje w sprawach uczestnictwa kobiet, monitoringu organizacji obywatelskich, zmniejszenie progu wyborczego, sporządzenia materiałów wyborczych w językach mniejszości narodowych lub oszczerstwa nie zostały wdrożone.

EFHR przypomina, że w dniu 27 września 2016 roku odbyło się spotkanie przedstawicieli EFHR z doradcą Wysokiego Komisarza OBWE ds. Mniejszości Narodowych OSCE, na które przybyły również osoby reprezentujące ODIHR. Najważniejszą kwestią spotkania był udział mniejszości narodowych w wyborach parlamentarnych 2016 roku. Omówiona została również kwestia naruszenia obietnic złożonych przez VRK w sprawie zapewnienia informacji o procesie głosowania w językach mniejszości narodowych, szczególnie na terenach gęsto zamieszkałych przez mniejszości.

Nie było to pierwsze spotkanie EFHR z przedstawicielami OSCE. EFHR jako organizacja pozarządowa, która już od 7 lat walczy z dyskryminacją i naruszeniami prawa mniejszości narodowych, szczególnie mniejszości polskiej, miała okazję zwrócić uwagę na sytuację prawną mniejszości narodowych na Litwie, która została uwzględniona w najnowszym raporcie.

Zespół EFHR pragnie podziękować przedstawicielom OSCE za możliwość uczestnictwa w spotkaniach na temat obserwacji praw mniejszości narodowych na Litwie.