Osoby publiczne wyrażają swe przemyślenia na temat Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka

Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka obchodzony jest w dniu 10 grudnia, od kiedy w 1948 r. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Ratyfikacja tego dokumentu umożliwiła przyjęcie praw i polityk w kwestii praw człowieka, które czynią nas wolnymi. W tym roku Powszechna Deklaracja Praw Człowieka obchodzi swoją 70. rocznicę. W dokumencie ogłoszone zostały absolutne prawa, z powodu których każdy, bez względu na rasę, kolor skóry, wyznania, płeć, język, poglądy polityczne czy jakiekolwiek inne, narodowość, majątek, urodzenie lub inny status, jest równy. Deklaracja określa uniwersalne wartości i wspólny standard osiągnięć dla wszystkich, jak również ustanawia równą godność każdej osoby. Co więcej, dokument jest dostępny w ponad 500 językach.

Dzień ten jest zwykle oznaczany przez konferencje i spotkania polityczne, wydarzenia kulturalne oraz wystawy poświęcone kwestiom praw człowieka. Wiele organizacji rządowych i pozarządowych, działających w dziedzinie praw człowieka, również zorganizowało specjalne imprezy upamiętniające ten dzień i rozpowszechniające świadomość problemów związanych z prawami człowieka w celu zapobiegania nadużyciom w przyszłości.

Z tej okazji Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) zdecydowała się przeprowadzić wywiad z przedstawicielami społeczeństwa, dowiedzieć się ich opinii na temat sytuacji praw człowieka na Litwie oraz zadać im kilka pytań dotyczących ich dziedziny pracy. Zaprosiliśmy eksperta ds. praw człowieka, Birutė Sabatauskaitė i reżysera Romasa Zabarauskasa o podzielenie się swoim doświadczeniem.

Romas Zabarauskas: „Nie możemy oczekiwać, że sztuka ma na celu tylko realizację misji edukacyjnej”

Romas Zabarauskas jest reżyserem filmu pt. „Streikas”, pierwszego filmu na Litwie, w którym głównego bohatera gra czarnoskóry aktor Ebeneezer Nii Sowah oraz reżyserem filmu pt. „Nuo Lietuvos nepabėgsi”, w którym przedstawiona jest scena miłosna między dwoma mężczyznami. Jego prace znane są z analizy zagadnień tożsamości i różnorodności. W 2016 reżyser opublikował książkę „Lietuva atsiskleidžia: 99 LGBT+ istorijos”, w której różni członkowie społeczności LGBT + dzielili się swoimi historiami i doświadczeniami. R. Zabarauskas często podejmuje publiczne działania przeciwko homofobii, przestępstwom z nienawiści i innym nadużyciom w zakresie praw człowieka.

Jednak Romas próbuje uniknąć definicji „praw człowieka”. „Rozumiem, że jest to honorowy fundament demokratycznego społeczeństwa. Jednak podczas dorastania na Litwie postrzegałem tę definicję jako emocjonalnie powiązaną z pewnym polem bitewnym wartości; większość ludzi znajduje się w tym bez wyboru. Próbuję znaleźć nowe definicje, by to nazwać w inny sposób. Jednym z moich ulubionych słów jest „równość”, ponieważ jest bardziej konkretny”.

Mówiąc o postępach w dziedzinie praw człowieka, Romas nie udzielił jednoznacznej odpowiedzi. Mimo, że temat o pogorszeniu sytuacji reżyser pozostawia ekspertom, wyróżnił on jednak pozytywne zmiany, które widzi w swoim otoczeniu – rosnącą otwartość, widoczność i poszukiwania rozwiązań. „To już dużo, ale musimy dążyć do zmian instytucjonalnych, które zapewnią przyszłym pokoleniom równe społeczeństwo”. Jednak Romas wskazuje na przestępstwa z nienawiści, które wciąż są częstym zjawiskiem w przestrzeni publicznej. „Ciągle widzę komentarze pełne nienawiści, w których zawarte są groźby społeczności LGBT +, jak i mi. Postanowiłem nie reagować na nie w żaden sposób, ponieważ nie mam na to czasu”.

Zapytany, jak należy walczyć z nienawiścią do społeczności LGBT+, R. Zabarauskas wskazuje na główną myśl: „Myślę, że najważniejszą rzeczą jest otwartość. Osoby LGBT + muszą wyjść, ich krewni, przyjaciele i współpracownicy muszą mocno i publicznie popierać równość LGBT+. To jest podstawa, bez której żadne zmiany nie będą możliwe. Nic się nie dzieje „w swoim czasie” – czas potrzebny jest tylko na pewne nasze działania, które musimy podjąć. ”

Romas wymienia, co jest potrzebne do zapewnienia równości osób LGBT+: jest to legalizacja małżeństw osób tej samej płci, prawo do adopcji, a także nowelizacja ustawy o ochronie nieletnich, niezbędne ramy prawne dla osób transpłciowych oraz oparta na nauce edukacja seksualna w szkołach. W dążeniu do tych celów równie ważna jest rola artystów: „Sztuka angażuje się w debatę publiczną i może wnieść istotny wkład w zmiany, ale jej wpływ nie zawsze musi być bezpośredni. Nie zawsze należy oczekiwać, że sztuka wypełni misję edukacyjną, bo wtedy tracimy kolejną przyjemność z życia – podziwiamy złożone, dialektyczne dzieła”.

Birutė Sabatauskaitė: „Młodzież nie jest przyszłością. Jest teraźniejszością”

Kolejnym rozmówcą jest kierownik Litewskiego Centrum Praw Człowieka, ekspert ds. praw człowieka, Birutė Sabatauskaitė. Na pytanie, jaka jest pierwsza myśl, jaka przychodzi jej do głowy, gdy słyszy termin „prawa człowieka”, B. Sabatauskaitė nie waha się: „Szacunek, godność i szczęście”.

Na początku rozmowy omawiana jest sytuacja praw człowieka na Litwie, którą ekspert nazywa „mieszaną”. Zwraca uwagę na obecne nawrócenie naszego społeczeństwa, o czym świadczy zjednoczenie przedstawicieli różnych zawodów w świetle sytuacji nauczycieli. Jednak B. Sabatauskaitė twierdzi, że instytucje rządowe praktykują niepokojące działania. Mimo, że instytucje próbują nawiązać dialog, może on jednak stać się jednostronnym – rząd stara się zapytać i wysłuchać opinii społeczeństwa obywatelskiego i organizacji pozarządowych, ale nie są one uwzględniane przy podejmowaniu ostatecznych decyzji.

Mówiąc o obecnym statusie praw człowieka poszczególnych grup społecznych, B. Sabatauskaitė podkreśla osoby niepełnosprawne, społeczność LGBT i przedstawicieli mniejszości narodowych. Do dnia dzisiejszego nie zostały wdrożone wszystkie wymogi dotyczące adaptacji pomieszczeń lub miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, specjalistom brakuje także debaty publicznej w tej kwestii. Prawa społeczności LGBT również znajdują się w stanie stagnacji, ponieważ główna inicjatywa dotycząca praw osób transpłciowych pochodzi wyłącznie od naszych sądów krajowych. Mówiąc o partnerstwie, B. Sabatauskaitė stwierdza, że ​​chociaż od dawna obowiązuje prawo dotyczące równego traktowania, istnieją pytania dotyczące jego wdrożenia. Grupy mniejszości narodowych również potrzebują rozmowy, zauważalne są wysiłki podzielenia społeczności, zwłaszcza, gdy chodzi o przejawy rusofobii. Zauważa również, że prowadzona jest wojna informacyjna, w której większość ofiar to mieszkańcy, na przykład mniejszość rosyjska, nieustannie oskarżana o nielojalność, niezależnie od tego, co robią.

B. Sabatauskaitė, zapytana o postępy w zakresie praw człowieka w ciągu ostatnich 10 lat, widzi wiele pozytywnych zmian, zarówno w opinii publicznej, jak i w prawodawstwie. Jako jeden z największych przełomów wymienia prawo dotyczące przemocy w rodzinie, które pomogło w uznaniu przemocy domowej za przestępstwo. Drugim bardzo ważnym osiągnięciem jest ustawa o zasadach ochrony praw dziecka, która ostatecznie zakazała wszelkich form przemocy wobec dzieci. Istnieje również postęp w rozwiązywaniu problemów związanych z niepełnosprawnością. Instytucje rządowe rozpoczynają dialog i słuchają opinii społeczności osób niepełnosprawnych, ponieważ jak to jest stale podkreślane przez Litewskie Forum Niepełnosprawności, żadne pytania dotyczące osób niepełnosprawnych nie mogą być rozpatrywane bez tych osób. To, zgodnie z B. Sabatauskaitė, należy stosować do wszystkich pytań dotyczących różnych grup społecznych. Ekspert zajmująca się prawami człowieka podzieliła się także radością z powodu aktywnej, obywatelskiej młodzieży, którzy sami organizują dyskusje, szukają rozwiązań, interesują się wieloma sprawami dotyczącymi różnych grup społecznych. Dostrzega zdolność młodych ludzi do krytycznego myślenia, doceniania i oddawania się prawom człowieka. „Nie zgadzam się z powiedzeniem, że młodzież jest naszą przyszłością. Wręcz przeciwnie, myślę, że oni już są teraźniejszością, a przecież grupy w różnym wieku mogą uczestniczyć w podejmowaniu decyzji”.

EFHR pragnie podziękować naszym rozmówcom za współpracę oraz wysiłek na rzecz poprawy sytuacji praw człowieka na Litwie.