Sądy nadal wypełniają luki prawne, które zostały spowodowane przez ustawodawcę

W 2014 roku Sąd Konstytucyjny zwrócił uwagę, że w niektórych przypadkach litery alfabetu łacińskiego (nie tylko litery alfabetu jęz.litewskiego) mogą być używane do zapisu nielitewskich imion i nazwisk. Niemniej jednak obecna ustawa przewiduje, że w dokumentach obywateli litewskich nazwiska będą bezwyjątkowo zapisywane literami alfabetu języka litewskiego. Chociaż istnieje zestaw alternatywnych projektów ustawy, otwierający drogę do oryginalnego zapisu imion i nazwisk rodzin mieszanych, kurzą się one jednak w szufladach w Sejmie – rozpatrzenia tych projektów ustaw są ciągle odkładane na kolejne sesje.

Takie opóźnienia zmusiły jednostki do samodzielnego podjęcia inicjatywy. Od 2015 roku przy pomocy sądów litewskich i Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) osoby zainteresowane korzystają ze swojego prawa do imienia, nazwiska oraz życia prywatnego, zgodnie z obowiązkami międzynarodowymi i przepisami krajowymi. Sąd w jednej z pierwszych spraw dotyczących pisowni imion i nazwisk podkreślił, że nienaruszalność życia prywatnego i rodzinnego muszą być priorytetem wobec żądania państwa o ochronie tożsamości kulturowej, bez względu na nowe istniejące warunki po przystąpieniu Litwy do Unii Europejskiej, swobodnego przepływu obywateli, także bez względu na fakt, że granice państw członkowskich UE są otwarte, a ograniczenie prawa danej osoby do wyboru imienia lub nazwiska (zgodnie z porządkiem publicznym) lub różny zapis nazwiska członków tej samej rodziny ogranicza prawa tych osób oraz przeczy ich interesom.

Prawie cztery lata po pierwszej decyzji sądu, podczas gdy członkowie Sejmu odkładali przyjęcie ustawy, sądy wypełniały luki prawne. Najnowszy wyrok sądu z dnia 10 stycznia br., Urząd Stanu Cywilnego Departamentu Prawnego Samorządu miasta Wilna (USC) został zobowiązany do wciągnięcia małżeństwa do Ewidencji – wnioskodawczyni wzięła ślub z obywatelem Austrii i przyjęła nazwisko męża w formie oryginalnej – Frauwallner. Zdaniem sądu, zakaz wpisu nazwiska z literą „w” jest nieproporcjonalny do niedogodności, jakich by doznała wnioskodawczy, nie wydając aktu ślubu z nazwiskiem jej męża. Zakaz wciągnięcia do Ewidencji nazwiska wybranego przez wnioskodawczynię z literą „w” – Frauwallner, stworzyłby także warunki wstępne do naruszenia zasady nietykalności życia prywatnego i rodzinnego, naruszenia prawa do wyboru nazwiska.

Sąd zauważył również, że prawodawca ma swobodę ustalania, że ​​w sekcji „inne wpisy” tego samego paszportu nazwisko osoby może być wpisane w formie nielitewskiej, jeśli osoba tego zażąda. W takim przypadku prawodawca powinien ustalić podstawy wpisania imienia lub nazwiska osoby w formie nielitewskiej w innych wpisach w paszporcie Republiki Litewskiej, między innymi na podstawie której obiektywne imię i nazwisko osoby w paszporcie obywatela Republiki Litewskiej może być napisane w formie nielitewskiej. Zatem istnieje sposób, zgodnie z którym imię lub nazwisko osoby może być zapisane na innej stronie paszportu, w sekcji „inne wpisy”, lecz nie istnieje możliwość wpisania oficjalnego imienia lub nazwiska na pierwszej stronie takiego dokumentu.

Obecnie ani Państwowa Komisja Języka Litewskiego (VLKK), ani USC nie stoją na drodze  oryginalnej pisowni imion i nazwisk mieszanych rodzin. Według VLKK, wyjątki i zakazy pisowni imion i nazwisk nie mogą być powiązane z porządkiem publicznym, rzekomo w taki sposób broniąc ustalonej kultury językowej w państwie. Jednakże w wyniku istniejącej luki prawnej takie sytuacje wciąż są rozwiązywane wyłącznie drogą sądową. Bez zmiany obecnego prawodawstwa kraj ten stanowi potencjalne zagrożenie obywatelom, których mogą napotkać trudności administracyjne oraz inne niedogodności, na przykład, stałe wyjaśniając, dlaczego dzieci i ich rodzice posiadają różne nazwiska.