Czy hasło ,,Litwa dla Litwinów” jest przestępstwem z nienawiści?

9 kwietnia br. Wileński Sąd Dzielnicowy wydał wyrok w głośnej sprawie  o napad na obywatela Ekwadoru Fabiana Sancheza.

Sąd uznał sprawców za winnych naruszenia porządku publicznego na podstawie art. 284 Kodeksu Postępowania Karnego RL (KPK RL) oraz podżeganie do nienawiści wobec osoby innej narodowości, rasy, przekonań i poglądów zgodnie z art. 170 ust. 2 KPK RL. Sąd skazał J. Malinowskiego na rok i dwa miesiące pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata oraz E. Lukaševičiusa na rok i cztery miesiące ograniczenia wolności. Skazani ponadto będą musieli  wynagrodzić Fabianowi straty w wysokości 500 euro.

19 lipca 2018 roku mieszkający od pięciu lat na Litwie Ekwadorczyk, został napadnięty przez dwóch mężczyzn, którzy w trakcie napadu krzyczeli ,,Litwa dla Litwinów”. Podczas postępowania ustalono, że sprawców sprowokowało zachowanie Fabiana podczas  tzw. marszu patriotów 11 Marca. Cudzoziemiec miał urazić sprawców plakatem ,,Litwa dla wszystkich”. W sądzie mężczyźni przyznali, że wspomniany napis ich obraził, ponieważ w takim przypadku Litwa należy również do gejów i przestępców.

W wyroku sąd orzekł, że ,,chociaż zgodnie ze znaczeniem językowym hasło ,,Litwa dla Litwinów” nie oznacza dyskryminacji na tle rasowym czy narodowym, a jest jedynie sloganem narodowców, który skandują go podczas marszu 11 Marca, to sąd przyznaje, że poszkodowany został napadnięty właśnie dlatego, że będąc cudzoziemcem, a dokładnie obywatelem Ekwadoru, opowiada się za równością wszystkich narodowości”.

Sprawcy oświadczyli, że poszkodowany nie wyróżniał się z tłumu, podkreślili natomiast, że dobrze go kojarzyli z uczestnictwa w marszu 11 Marca i plakatu ,,Litwa dla wszystkich”.

Z zeznań J. Malinowskiego wynika, iż zdaje sobie sprawę, że hasło ,,Litwa dla Litwinów” ma pejoratywny wydźwięk, co zasadniczo usprawiedliwia jego negatywny stosunek do innej rasy lub innej osoby”. Jednocześnie uznaje Ekwadorczyka za ,,prowokatora”.

Ewelina Dobrowolska, prawniczka Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR), która reprezentowała Fabiana Sancheza w sądzie cieszy się z wyroku organu sprawiedliwości. Podkreśla, że Litwa w końcu zbliża się do interpretacji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i prawa międzynarodowego. Na przykład Decyzja ramowa Rady 2008/913/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych głosi, że „należy zapewnić, aby wszczęcie dochodzenia w sprawie przestępstw na tle rasistowskim i ksenofobicznym oraz podjęcie odpowiednich czynności w zakresie ścigania nie zależało od tego, czy ofiary, które często są szczególnie zagrożone i niechętne podejmowaniu kroków prawnych, złożyły doniesienie lub wniosły skargę”. Art 1 Decyzji głosi, że „każde państwo członkowskie stosuje niezbędne środki zapewnienia karalności następujących czynów popełnianych umyślnie; publiczne nawoływanie do przemocy lub nienawiści skierowanej przeciwko grupie osób, którą definiuje się według rasy, koloru skóry, wyznawanej religii, pochodzenia albo przynależności narodowej lub etnicznej, lub przeciwko członkowi takiej grupy”.

Mimo ewidentnych starań zmierzających do zidentyfikowania i ścigania przestępstw z nienawiści, brak konkretnego planu działania prowadzi do niskiego rozpoznania tego typu przestępstw, a problemy pojawiają się na każdym etapie dochodzenia. W tym przypadku jedynie właściwa i jasna kwalifikacja w orzecznictwie przyczyni się do skuteczniejszej walki z przestępstwami z nienawiści na Litwie. Interpretacja Trybunału, która stanowi, że atakowanie przy pomocy haseł ,,Litwa dla Litwinów” jest nie tylko  naruszeniem porządku publicznego, ale także promocją nienawiści, jest pierwszym krokiem w kierunku społecznej świadomości.