Podczas Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa Żydów na Litwie modlono się za Stary Cmentarz Żydowski w Wilnie

Każdego roku, 23 września, w naszym kraju obchodzony jest Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa Żydów na Litwie. Przed 76 laty, w 1943 r., tego dnia odbyła się likwidacja wileńskiego getta. Od grudnia 1941 r. do połowy września 1943 r. niemieccy żołnierze zamordowali ok. 40 tys. Żydów mieszkających w Wilnie, znanym niegdyś jako Północna Jerozolima. W sumie na Litwie zginęło ok. 200 tys. osób żydowskiego pochodzenia.

Dzień Pamięci jest szczególnie ważny dla mieszkającej na Litwie Wspólnoty Żydowskiej , do której obecnie należy ok. 5 tys. osób. Uroczystości z okazji Dnia Pamięci są szansą, aby zatrzymać się na chwilę, spojrzeć wstecz i uczcić pamięć o każdej osobie, która była świadkiem tamtych nieludzkich wydarzeń. Jest to okazja, aby uhonorować wszystkich tych, którzy walczyli przeciwko segregacji i okrutnej dyskryminacji, oraz aby potraktować je jako lekcję historii, umożliwiającą podejmowanie w przyszłości słusznych decyzji. Dzień Pamięci o Zagładzie obchodzony jest na całym świecie jako dzień potępienia zbrodni przeciwko Żydom, Romom i innym grupom etnicznym, narodowym i religijnym. W jego ramach odbywają się konferencje, odczytywane są nazwiska osób zmarłych oraz tych, którzy ratowali innych przed śmiercią, a także odwiedzane są cmentarze żydowskie.

Jednakże, podobnie jak wiele innych wstrząsających wydarzeń historycznych, temat żydowskiego ludobójstwa często ląduje w wirze politycznych opinii i sporów.  Po planowanej rekonstrukcji, wileński Pałac Sportu wybudowany postanowieniem władz sowieckich na Żydowskim Cmentarzu na Pióromoncie, ma „promować turystykę konferencyjną i przyciągać turystów do Wilna i na Litwę”. Przedstawiciele Wspólnoty Żydowskiej już od kilku lat próbują znaleźć kompromis w sprawie tego projektu, aby zapobiec bezczeszczeniu znajdującego się pod pałacem cmentarza. W 2016 r. wilnianka Rūta Bloštein zainicjowała internetową petycję, którą podpisało ponad 46 tys. osób, a w 2017 r. prezydent Dalia Grybauskaitė otrzymała list od dwunastu kongresmenów z USA wzywających litewski rząd do rezygnacji z projektu. Obecnie w sądzie toczy się postępowanie zapobiegawcze. Pozew złożył mieszkający w Izraelu Litwak, którego przodkowie są pochowani w miejscu planowanych prac. Domaga się on wstrzymania projektu.

Należy mieć nadzieję, że koordynowana przez Europejską Fundację Praw Człowieka (EFHR) sprawa pomoże zwrócić uwagę władz na fakt, że centrum konferencyjne na starym cmentarzu nie tylko nie stanie się atrakcją turystyczną, ale również wywoła krytykę i negatywne skojarzenia z Litwą i Wilnem na całym świecie.

Z okazji upamiętniania Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa Żydów na Litwie, Wspólnota Żydowska zaprosiła do wspólnej modlitwy na Starym Cmentarzu Żydowskim. Oddano hołd spoczywającym w tym miejscu mieszkańcom Wilna oraz apelowano o wstrzymanie rekonstrukcji budynku. Zabierający głos przedstawiciele Wspólnoty Żydowskiej nakreślili historię litewskich Żydów, którym jeszcze w czasach Wielkiego Księstwa Litewskiego nadano 10 przywilejów, których nie odwołano, a także przypomnieli, że ich przodkowie mają prawo do wiecznego spoczynku.

Podczas spotkania Wspólnota Żydowska zachęciła mieszkańców Wilna, by przyłączyli się do dyskusji na temat rekonstrukcji Pałacu Sportu. Ewelina Dobrowolska, przedstawicielka EFHR, zaprezentowała przebieg obecnego postępowania. „W miejscu Pałacu Sportu znajduje się Stary Cmentarz Żydowski. Terytorium jest nieuporządkowane. Mieszkańcy organizują tu pikniki i spotkania, wyprowadzają psy. Większość nie wie, że robi to na grobach mieszkających tu wcześniej wilnian” – powiedziała podczas wystąpienia Dobrowolska.

W dyskusji wzięli również udział prof. Andrius Kulikauskas, przewodniczący Wileńskiej Wspólnoty Żydowskiej Simonas Gurevičius, prof. jidisz i badacz Dovid Katz, a także litewscy rabini: Asher Arielli, Dovid Feinstein, Orin Reich, Yaakov Shapira i in.

Obecni byli także przedstawiciele Turto Bankas, którzy w ramach toczącego się postępowania posiadają status pozwanych. EFHR wyraża nadzieję, że zarówno poniedziałkowe wydarzenie, jak i wszczęta sprawa sądowa, wpłyną na rozgłos kwestii cmentarze, a także utworzą podwaliny do dialogu.