Raport OBWE: Ofiary przestępstw z nienawiści pokrzywdzone przez luki prawne

Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ang. Office for Democratic Institutions and Human Rights, ODIHR), funkcjonujące w ramach Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) wzywa państwa członkowskie do implementacji właściwych im przepisów dot. przestępstw z nienawiści.

„Przepisy prawne, które nie mają praktycznego zastosowania, mają taką samą wartość, jak kartka papieru na której są wydrukowane” – mówi dyrektor ODIHR, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir. „Musimy jasno powiedzieć, że przestępstwa motywowane uprzedzeniami nie są zjawiskiem, które dotyka tylko społeczności mniejszościowe, ale są one bezpośrednim atakiem na ustrój demokratyczny naszych państw i stanowiące jego fundament prawa człowieka”.

OBWE zwraca uwagę, że chociaż systemy prawne 53 z 57 państw wchodzących w skład organizacji zawierają przepisy regulujące przestępstwa z nienawiści, to o wiele rzadziej stosowane są one w praktyce. Problematyczną kwestią jest brak odpowiednich mechanizmów, które pozwoliłyby policji na rejestrowanie ich jako odrębnej kategorii przestępstw. W związku z tym kwestia uprzedzeń, będących podstawą tego typu przestępstw, bywa w efekcie pomijana i rzadko pojawia się w ostatecznym wyroku sądu.

ODIHR nieustannie podkreśla fakt, że zdecydowana większość przestępstw motywowanych uprzedzeniami pozostaje niezgłoszona. Wiele ofiar nie zgłasza się na policję, ponieważ ma wątpliwości, czy władze podejmą odpowiednie działania. Ofiary obawiają się długich rozpraw sądowych oraz spotkań z pozbawionymi wrażliwości przedstawicielami organów ścigania i sądownictwa, które mogłyby spotęgować doznane urazy.

ODIHR wskazuje również na pozytywne zmiany, które zaszły w walce z przestępstwami z nienawiści. W niektórych państwach przestępstwa motywowane uprzedzeniami zostały włączone do prawa krajowego i są surowo karane. Jest to istotny krok w kierunku uświadomienia przestępców, że ich działania nie pozostaną bezkarne, a przestępstwa z nienawiści mają wpływ nie tylko na pojedyncze osoby i grupy społeczne, ale także na bezpieczeństwo całego społeczeństwa.

W najnowszym raporcie ODIHR znalazły się dane o przestępstwach z nienawiści w 41 państwach, z czego 25 z nich przekazało organizacji statystykę z podziałem na przestępstwa motywowane uprzedzeniami. Oficjalne państwowe statystyki zostały uzupełnione informacjami z 178 organizacji pozarządowych funkcjonujących w 44 państwach członkowskich. Litwa jest jednym z państw, które przekazują dane do ODIHR. Oficjalne informacje w tej kwestii gromadzi Departament Policji oraz biuro Prokuratora Generalnego. W 2018 r. funkcjonariusze zarejestrowali siedem przestępstw z nienawiści – cztery incydenty wynikały z uprzedzeń wobec grup seksualnych, natomiast trzy związane były z rasizmem, ksenofobią, romofobią i antysemityzmem. W sprawie każdego z nich wszczęto postępowania przedsądowe, w dwóch przypadkach zapadł wyrok skazujący.

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) jest również zaangażowana w proces raportowania i dostarczania corocznych informacji na temat przestępstw z nienawiści na Litwie. W ubiegłym roku EFHR zgłosiła cztery przestępstwa motywowane uprzedzeniami, związane z rasizmem i ksenofobią, a także z homofobią i atakiem na grupę religijną. Szczegółowe dane na temat tego typu przestępstw na Litwie można znaleźć tutaj: http://hatecrime.osce.org/lithuania.