Kolejna wygrana sprawa – Litwince mieszkającej w Wielkiej Brytanii przyznano nazwisko z literą „W”

W dniu 25 marca 2021 r. Sąd Dzielnicowy m. Wilno wydał decyzję, w której zobowiązał Urząd Stanu Cywilnego (CMS) do dokonania zmiany nazwiska obywatelki Republiki Litewskiej z „Veiss” na jego oryginalną formę „Weiss” oraz wydanie nowego aktu małżeństwa. Decyzja ta stała się już ostateczna. 

W sprawie tej ustalono, że wnioskodawczyni w 2018 r. wyszła za mąż za Brytyjczyka, zamieszkuje obecnie wspólnie ze swoim małżonkiem w Wielkiej Brytanii, gdzie pracuje, często podróżuje do innych krajów, a różne nazwiska jej najbliższych powodują dla niej i jej rodziny niedogodności i dodatkowe koszty poprzez konieczność udowodnienia tożsamości wszystkich członków rodziny. Litwinka zwróciła się o pomoc do Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR), która posiada bogate, wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw dotyczących prawa do oryginalnej pisowni imion i nazwisk, zawisłych przed litewskimi sądami. 

W omawianej decyzji Sąd dokonał oceny wymagań przepisów ustawowych i stwierdził, że obecne ramy prawne nie są wystarczające dla zagwarantowania praw osób fizycznych.  Sąd wziął również pod uwagę opinię Państwowej Komisji Języka Litewskiego, według której możliwe są pewne wyjątki dotyczące używania litery „W” w nazwisku. Jednym z nich jest to, że nazwiska obywatelek Republiki Litewskiej, które wyszli za mąż za cudzoziemców i przyjęli ich nazwiska, mogą być zapisane alfabetem łacińskim.

Ustawodawstwo krajowe Republiki Litewskiej definiuje i chroni prawo osób fizycznych do nazwiska i innych aspektów ich tożsamości. Artykuł 2.20(1) Kodeksu Cywilnego Republiki Litewskiej stanowi, że każdy człowiek ma prawo do swojego imienia. Pojęcie „imię” jest interpretowane szeroko i obejmuje nie tylko imię (imiona), ale również nazwisko i pseudonim. Sąd kierował się również odpowiednim orzecznictwem międzynarodowym. Nie ulega wątpliwości, że odmowa zapisania nazwiska z literą „W” nie jest zgodna z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („Trybunał Sprawiedliwości”), orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka („ETPCz”) oraz wymogami art. 21 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”). 

Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił, że imię i nazwisko osoby jest jednym z elementów składowych jej tożsamości i życia prywatnego, które podlegają ochronie na podstawie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”). Trybunał Sprawiedliwości także orzekł, że odmowa zmiany imion i nazwiska obywatela państwa członkowskiego i uznania imion i nazwiska nabytych w innym państwie członkowskim może być uznana za ograniczenie swobód uznanych w art. 21 TFUE, jeżeli może powodować dla tej osoby poważne niedogodności na płaszczyźnie administracyjnej, zawodowej i prywatnej.

ETPCz również wielokrotnie uznawał w swoim orzecznictwie, że kwestie związane z pisownią imion i nazwisk należą do sfery życia prywatnego i rodzinnego chronionego przez art. 8 Konwencji. ETPCz wyjaśnił, że przy ocenie, czy ingerencja państwa wobec posługiwania się imieniem i nazwiskiem jest zgodna z wymogami art. 8 Konwencji, należy wziąć pod uwagę między innymi to, czy nazwisko występuje w paszporcie w oryginalnej formie, w jakim stopniu oryginalna i zmodyfikowana pisownia różnią się od siebie, czy zmodyfikowana pisownia zakłóca identyfikację osoby i jakie praktyczne trudności to stwarza (Wyrok ETPCz z dnia 11 września 2007 r. w sprawie 59894/00 Bulgakov przeciwko Ukrainie).

Sąd Dzielnicowy m. Wilno także przypomniał przypadek rozstrzygnięty przez Komitet Praw Człowieka ONZ w 2010 r. w sprawie Leonid Raihman przeciwko Łotwie. Komitet po rozpatrzeniu wniosku skarżącego Leonîds Raihmans o zmianę nazwiska na jego pierwotną formę „Leonid Raihman” uznał odgórną zmianę imienia i nazwiska za nieuzasadnioną i stanowiącą arbitralną ingerencję w życie prywatne skarżącego oraz stwierdził naruszenie art. 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Oświadczył, że przymusowa zmiana imienia i nazwiska stanowi bezprawną ingerencję w życie prywatne jednostki i narusza prawa człowieka.

Z omówionego powyżej orzecznictwa jasno wynika, że używanie własnego imienia i nazwiska jest integralną częścią prawa do życia prywatnego i rodzinnego, a ingerencja państwa w tym zakresie poprzez zakazanie oryginalnej pisowni imienia i nazwiska danej osoby może być dokonana tylko wtedy, gdy jest proporcjonalnym środkiem do osiągnięcia uzasadnionych celów. 

Poza tym dane z Rejestru Mieszkańców pokazują, że wśród obywateli Republiki Litewskiej są tacy, którzy w swoich ważnych paszportach wydanych przez Republikę Litewską mają zapisane nazwiska z literą „W”.  Ponieważ w Litwie jest sporo osób, które noszą nazwiska i imiona zawierające łacińską literę „W”, to jest oczywiste, że wnioskodawczyni również powinna mieć możliwość zarejestrowania swojego małżeńskiego nazwiska w jego oryginalnej formie, w przeciwnym razie byłaby bezpodstawnie dyskryminowana bez żadnego uzasadnienia.

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) udziela pomocy prawnej osobom dotkniętym problemem oryginalnej pisowni imion i nazwisk w dokumentach osobistych. Pomocy prawnej udzielają prawnicy EFHR oraz współpracujący z Fundacją Adwokaci znanych kancelarii prawnych. Pomoc prawna obejmuje porady, sporządzanie dokumentów i reprezentowanie w sądzie. Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do rejestracji drogą mailową info@efhr.eu , telefonicznie + (370) 691 50 822.