Kolejne zwycięstwo EFHR w walce o prawo do oryginalnej pisowni nazwisk

W dniu 6 kwietnia 2021 r. Sąd Dzielnicowy m. Wilno wydał decyzję, w której zobowiązał Urząd Stanu Cywilnego (CMS) do wpisania nazwiska z literą „W” („Wojcik”) zarówno w akcie małżeństwa Litwinki, która wyszła za mąż za obywatela Polski, jak i w aktach urodzenia ich nieletnich dzieci. Decyzja ta stała się już ostateczna.

W niniejszej sprawie zostało ustalone, że wnioskodawczyni poślubiła obywatela Polski w 2015 roku na Jamajce. Rodzina przez kilka lat mieszkała w Wielkiej Brytanii i tam urodziło się im dwoje dzieci. Następnie rodzina przeniosła się do Polski, gdzie nadal mieszka. Wnioskodawcy w tym przypadku wnieśli o to, aby nazwiska wnioskodawczyni i ich dzieci były pisane w oryginalnej formie z literą „W”, czyli w formie nazwiska, pod którym identyfikuje się wnioskodawca. Prośba wnioskodawców opierała się na celu uniknięcia różnych niedogodności w identyfikacji wnioskodawczyni i małoletnich dzieci oraz na dążeniu do tego, aby wszyscy członkowie rodziny nosili to samo nazwisko.

Pierwotne nazwisko wnioskodawcy jest utworzone z literą „W”, która nie występuje w języku litewskim, a zatem wpisanie takiego nazwiska nie jest możliwe zgodnie z obowiązującą regulacją prawną. Jednakże zdaniem Sądu ze względu na orzecznictwo sądów międzynarodowych i potrzeby współczesnego życia, żądanie wnioskodawców nie jest wyjątkowe lub nietypowe w kontekście współczesnego litewskiego życia społecznego.

Sąd zauważył, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („Trybunał Sprawiedliwości”), imię i nazwisko osoby jest jednym z elementów składowych jej tożsamości i życia prywatnego, które podlegają ochronie na podstawie art. 7 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”). Trybunał Sprawiedliwości także orzekł, że odmowa zmiany imion i nazwiska obywatela państwa członkowskiego i uznania imion i nazwiska nabytych w innym państwie członkowskim może być uznana za ograniczenie swobód uznanych w art. 21 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, jeżeli może powodować dla tej osoby poważne niedogodności na płaszczyźnie administracyjnej, zawodowej i prywatnej.

Europejski Trybunał Praw Człowieka („ETPCz”) również wielokrotnie uznawał w swoim orzecznictwie, że kwestie związane z pisownią imion i nazwisk należą do sfery życia prywatnego i rodzinnego chronionego przez art. 8 Konwencji. ETPCz wyjaśnił, że przy ocenie, czy ingerencja państwa wobec posługiwania się imieniem i nazwiskiem jest zgodna z wymogami art. 8 Konwencji, należy wziąć pod uwagę między innymi to, czy nazwisko występuje w paszporcie w oryginalnej formie, w jakim stopniu oryginalna i zmodyfikowana pisownia różnią się od siebie, czy zmodyfikowana pisownia zakłóca identyfikację osoby i jakie praktyczne trudności to stwarza (Wyrok ETPCz z dnia 11 września 2007 r. w sprawie 59894/00 Bulgakov przeciwko Ukrainie).

Sąd Dzielnicowy m. Wilno także przypomniał przypadek rozstrzygnięty przez Komitet Praw Człowieka ONZ w 2010 r. w sprawie Leonid Raihman przeciwko Łotwie. Komitet po rozpatrzeniu wniosku skarżącego Leonîds Raihmans o zmianę nazwiska na jego pierwotną formę „Leonid Raihman” uznał odgórną zmianę imienia i nazwiska za nieuzasadnioną i stanowiącą arbitralną ingerencję w życie prywatne skarżącego oraz stwierdził naruszenie art. 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Oświadczył, że przymusowa zmiana imienia i nazwiska stanowi bezprawną ingerencję w życie prywatne jednostki i narusza prawa człowieka.

Z omówionego powyżej orzecznictwa jasno wynika, że używanie własnego imienia i nazwiska jest integralną częścią prawa do życia prywatnego i rodzinnego, a ingerencja państwa w tym zakresie poprzez zakazanie oryginalnej pisowni imienia i nazwiska danej osoby może być dokonana tylko wtedy, gdy jest proporcjonalnym środkiem do osiągnięcia uzasadnionych celów.

Sąd odnotował również, że powszechnie wiadomo, iż w ważnych osobistych dokumentach Republiki Litewskiej widnieją imiona i nazwiska obywateli Litwy z literą „W”, co w istocie potwierdza, że używanie takiego łacińskiego znaku jest powszechne. Nie ma żadnych dowodów na to, że użycie takiego znaku wpłynęłoby negatywnie na status języka urzędowego lub spowodowałoby znaczące niedogodności w funkcjonowaniu instytucji publicznych. Należy zwrócić uwagę, że ETPCz w 2007 roku w sprawie Johansson przeciwko Finlandii zauważył, że jeżeli imiona zostały już zarejestrowane w rejestrze ewidencji ludności i nie stwierdzono negatywnego wpływu na zachowanie tożsamości kulturowej i językowej, nie ma powodu, aby odmówić rejestracji takiego imienia (lub, jak w tym przypadku, nazwiska).

Należy zauważyć, że Państwowa Komisja Języka Litewskiego wydała opinię, w której stwierdziła, że takie żądanie wnioskujących jest sprzeczne z wymogami ustawodawstwa i dlatego zapis nazwiska z literą „W”, której nie używa się w języku litewskim, nie powinien być dozwolony. Jednak Komisja w swoich wnioskach dotyczących przedłożonych Parlamentowi projektów ustaw o pisowni imion i nazwisk w dokumentach Republiki Litewskiej zaproponowała możliwość wyjątków pozwalających na pisownię nazwisk obywatelek Litwy, które wyszły za mąż za cudzoziemców i przyjęły ich nazwiska, jak również nazwisk ich dzieci, w alfabecie łacińskim.

W konsekwencji Sąd uznał, że nieodstąpienie od obowiązujących ram prawnych i oddalenie prośby wnioskodawców nie byłoby zgodne z zasadą słuszności i byłoby nieproporcjonalne wobec celu, do którego dążą wnioskodawcy oraz wobec możliwych konsekwencji, które wnioskodawcy mogą ponieść.

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) udziela pomocy prawnej osobom dotkniętym problemem oryginalnej pisowni imion i nazwisk w dokumentach osobistych. Pomocy prawnej udzielają prawnicy EFHR oraz współpracujący z Fundacją Adwokaci znanych kancelarii prawnych. Pomoc prawna obejmuje porady, sporządzanie dokumentów i reprezentowanie w sądzie. Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do rejestracji drogą mailową na adres info@efhr.eu lub telefonicznie pod numerem + (370) 691 50 822.