Dezinformacja: Dlaczego jest tak niebezpieczna i jak możemy się przed nią bronić

Trwająca zbrojna agresja wojsk rosyjskich wobec Ukrainy i jej mieszkańców charakteryzuje się niesamowitą brutalnością. Nie mniej jednak, ataki przeprowadzane przez armię rosyjską nie ograniczają się do zmilitaryzowanej inwazji na terytorium Ukrainy, lecz prowadzone są również na froncie wirtualnym. Ataki te wymierzone są w użytkowników Internetu i mają za zadanie rozpowszechniać propagandę rosyjską. Warto jest więc dowiedzieć się jak każdy z nas może zweryfikować wiadomości pojawiające się w mediach społecznościowych.

Dezinformacja bezpośrednio wiąże się z rozpowszechnianiem informacji które:

• są nieprawdziwe, opracowane celowo, by wpłynąć na decyzje odbiorcy, wytwarzając w nim konkretne, błędne podlądy;
• mają na celu wywołanie niepewności lub wrogości, doprowadzenie do polaryzacji lub zakłócenia procesów demokratycznych;
• są rozpowszechniane lub potęgowane za pomocą zautomatyzowanych i agresywnych technik (na przykład mikrotargetingu, botów społecznych, czy też użycia sztucznej inteligencji);
• mogą skutkować paraliżem procesu decyzyjnego instytucji/jednostki w którą dezinformacja jest wymierzona, a także jej dyskredytację.

Dezinformacja bardzo często stosuje zabiegi takie jak:

• fałszywe wywiady i zmanipulowane cytaty z wypowiedzi kluczowych dowódców, kreowane w oparciu o nieistniejące źródła (lub ich niewskazywanie/anonimizowanie);
• kreowanie fałszywych autorytetów oraz organizacji komentujących poszczególne wydarzenia.

Wykorzystywane środki często są dostosowane do specyfiki państw, społeczeństw i konkretnych grup docelowych, aby wypaczyć prawdę, zasiać nieufność czy wzbudzić wątpliwości wśród odbiorców.

Obecnie świadomość czytelników zwiększa się na tyle, że część artykułów dezinformacyjnych już na początku jest odrzucana jako niewiarygodne z racji konkretnych cech materiału, wśród których możemy wymienić m.in.:

• przypisywanie niewiarygodnych słów osobom, które publicznie nigdy by ich nie wypowiedziały (amoralność, wulgaryzmy, rasizm);
• nieetyczność i budowanie „sztucznej sensacji”, wyolbrzymianie zaistniałej sytuacji;
• podawanie danych personalnych osób w sytuacji, gdy normalnie nie byłyby one upubliczniane;
• fabrykowanie nieistniejących autorytetów (profesorowie/eksperci których dorobku naukowego nie można nigdzie znaleźć).

Warto więc tutaj skupić się na 5 zasadach rzetelnego sprawdzania i udostępniania informacji, czyli:

• Odpowiedzialnym wyborze: umiejętności znalezienia, wybrania i wykorzystania wartościowego źródła informacji;
• Analizie i ewaluacji: zdolności zrozumienia informacji, umiejętności wskazania jej autora, jego poglądów i celu publikacji, a następnie ocena jej jakości i wiarygodności;
• Tworzeniu: umiejętności interpretowania (niebędącej fake newsem) informacji wykorzystującej potencjał używanych mediów;
• Refleksji: zdolności do świadomego zgodnego z etyką i społeczną odpowiedzialnością zarządzania swoją komunikacją;
• Działaniu: zdolności do podejmowania działań o charakterze uczestniczącym skierowanych na obronę swoich poglądów oraz wartości demokratycznych.

Dezinformacja w praktyce: Fakty i mity dotyczące rosyjskiej agresji zbrojnej na Ukrainie

Mit nr 1: Dmitrij Susłow, specjalista ds. stosunków międzynarodowych z Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Moskwie, twierdzi, że Rosja nie chce atakować miast na Ukrainie. Robi to jednak, ponieważ nie ma wyboru, gdyż armia ukraińska rozmieściła rakiety w centrum Kijowa. Zakłada, że to ukraińskie rakiety niszczą miasta.

Źródło: Channel 4 News

Fakt: Ihor Terekhov, mer Charkowa, powiedział, że 1 marca rosyjskie rakiety trafiły w budynki mieszkalne, zabijając i raniąc cywilów.  Takich zniszczeń Charków nie widział od bardzo dawna.

Mit nr 2: Mówi się, że rosyjskojęzyczni studenci zostali usunięci z Europejskich uczelni w związku z agresją Rosji na Ukrainę.

Źródło: Business Upturn

Fakt: Uniwersytet Wileński w pełni potępia agresję militarną Rosji na Ukrainie, ale nigdy nie będzie nakładał sankcji ze względu na narodowość studentów czy nauczycieli. Jesteśmy otwartym uniwersytetem, który wspiera i pielęgnuje demokrację, gdzie każdy, kto uznaje wolność myśli, może znaleźć  miejsce dla siebie. – mówi rektor VU prof. Rimvydas Petrauskas.

Mit nr 3: Ukraińscy nacjonaliści są odpowiedzialni za zabójstwa lokalnej ludności, działając poza prawem.

Źródło: Daily Mail

Fakt: Wojska rosyjskie naruszyły suwerenność Ukrainy i zaatakowały ukraińskie miasta i cywilów. W 2014 roku Rosja zajęła terytorium Ukrainy (Krym) i aktywnie wspierała separatystów we wschodniej części Ukrainy. Obecnie prowadzi działania zbrojne na terenie całego państwa.

Autorzy: Andrzej Piszczek, Agata Palinska i Marta Maciejewska

Źródła: