- 2022/03/24
Zmiany finansowania i ich wpływ na funkcjonowanie sieci szkół mniejszości narodowych
Rok temu Ministerstwo Edukacji, Nauki i Sportu Republiki Litewskiej (dalej – MENS) przedstawiło analizę systemu edukacji oraz plany dotyczące sieci szkół mniejszości narodowych na nadchodzące lata. Niektóre z wyznaczonych celów zostały już wdrożone w aktach prawnych. Niemniej jednak jedna z najistotniejszych kwestii dla społeczności mniejszościowych – finansowanie szkół, aktualnie pozostaje bez zmian, jednakże wkrótce również i w tym obszarze pojawią się modyfikacje. W tym artykule przedstawiamy główne zmiany w finansowaniu, ich związek oraz konsekwencje w odniesieniu do zasad funkcjonowania placówek edukacyjnych mniejszości.
25 marca 2021 r. podczas spotkania Zarządu Stowarzyszenia Samorządów Litwy został przedstawiony raport MENS „Szkoły ogólnokształcące: przegląd sytuacji, propozycje zmian, inicjatywy poprawy jakości”. Kilka dni później MENS wystosowało pismo do samorządów, w którym przedstawiło istotne propozycje dotyczące zmian w sieci szkół wraz z początkiem nowego roku szkolnego 2021-2022. Na początku bieżącego roku MENS wystosowało do samorządów nowe pismo, które nie przewidywało znaczących odstępstw od poprzednich propozycji, jednakże szczegółowo przedstawia planowane zmiany. Chociaż w 2021 r. rząd Republiki Litewskiej zmienił Zasady tworzenia sieci szkół z formalnymi programami edukacyjnymi, jednak Opis procedury obliczania, przydzielania i wykorzystywania środków finansowych nauczania nie odzwierciedla jeszcze zapowiadanych zmian. Mimo to MENS nie przewiduje odejść od planowanych modyfikacji. Ze względu na to iż samorządy oraz placówki edukacyjne, nie uzgodniły innych warunków funkcjonowania, uważamy, że możemy polegać na informacjach, które już posiadamy.
Kwestia finansowania jest szczególnie istotna dla szkół mniejszości narodowych, zwłaszcza w obliczu malejącej liczby uczniów na całej Litwie. Szkoły mniejszości narodowych, jak również niektóre placówki (w okręgach wileńskim i solecznickim oraz w samorządzie Neringa) z litewskim językiem wykładowym, są zwolnione od minimalnego wymogu uczniów w klasie i mogą tworzyć mniejsze klasy niż planowano (8). Ta okoliczność jednak nie przewiduje wyjątku na finansowanie z budżetu państwa. Samorządy, które zdecydują się na zatwierdzenie mniejszych klas, będą musiały zapewnić dodatkowe fundusze na ich funkcjonowanie.
Tendencja tworzenia niepełnych klas w szkołach mniejszościowych będzie wyższa również dlatego, że w następnym roku szkolnym nie będzie możliwe łączenie klas 5-8. Po wdrożeniu zmian klasy łączone będą mogły składać się tylko z dwóch klas równoległych, kiedy wcześniej możliwym było łączenie klas 1-4. Wraz z tymi zmianami utrzymane są dotychczasowe zasady finansowania klas niepełnych, tj. 33% lub 50% środków na nauczanie jest finansowanych z budżetu państwa, gdy w klasie jest odpowiednio 1-4 lub 5-7 uczniów. W planach przedstawianych przez MENS, planowane jest zmniejszenie dofinansowania do 0% w ciągu dwóch lat. MENS zapewnia, że następny rok szkolny zostanie wykorzystany do monitorowania sytuacji. Jeśli będzie to konieczne, zostanie ustalony okres przejściowy, aby zapobiec nagłej utracie przez szkoły całego finansowania ze względu na funkcjonowanie klas niepełnych.
Zniesienie finansowania z budżetu państwa oznacza, że samorządy staną się w pełni odpowiedzialne za utrzymanie niepełnych klas. Te zmiany mogą w konsekwencji doprowadzić do chęci likwidacji lub reorganizacji funkcjonowania tych placówek szkolnych wyłącznie z powodów finansowych.
Obecnie ważą się losy dwóch polskich szkół w rejonie trockim (szkoły podstawowej im. Andrzeja Stelmachowskiego w Starych Trokach oraz Gimnazjum im. Longina Komołowskiego w Połukniu). Samorząd rejonu trockiego jest gotowy do reorganizacji tych szkół poprzez ich połączenie z innymi polskimi szkołami, chociaż formalnie spełniają one wszystkie wymogi określone w Zasadach tworzenia sieci szkół. Podczas spotkania, które odbyło się w Połukniu, według rodziców uczniów, władze rejonu trockiego nie były w stanie wskazać ani powodów, dla których szkoła nie może pozostać samodzielna, ani korzyści jakie przyniosłoby dzieciom połączenie szkół. Samorząd podkreśla, że aspekt finansowania nie jest czynnikiem decydującym przy podejmowaniu tych decyzji. Aktualnie powyższe szkoły dążą do pozostania samodzielnymi placówkami, zachowania swojego statusu prawnego oraz poszukują dodatkowych źródeł finansowania.
Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) monitoruje rozwój sytuacji w rejonie trockim, wszelkie nowe wydarzenia zostaną przez nas zrelacjonowane. Jeżeli zainteresowała Cię tematyka szkolnictwa mniejszości narodowych na Litwie – zachęcamy do dalszej lektury, szczegóły poniżej:
