Sprawa tablic informacyjnych na Starej Rossie

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) interweniowała w sprawie tablic informacyjnych na Cmentarzu na Starej Rossie. Skierowaliśmy pismo do Samorządu Miasta Wilna. Poniżej przedstawiamy informacje, które otrzymaliśmy od Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą.

Dane na tablicach informacyjnych są niekompletne, błędne, a w niektórych miejscach całkowicie pominięte:

I. Brakuje dat urodzenia i śmierci osób spoczywających na Rossie (np. Augustas Liudvikas Bekiu (August Ludwik Bécu), 1771- 1824); Antanas Vivulskis (Antoni Wiwulski), 1877-1919); Jonas Basanavičius, 1851-1927)).

Podkreślenia wymaga, iż Cmentarz na Rossie jest ważnym zabytkiem historycznym i kulturowym. Bardzo często odbywają się tam wycieczki tematyczne, dzięki którym uczniowie mogą dowiedzieć się więcej o różnych epokach. Dlatego podanie danych dotyczących okresu życia zmarłego jest kluczowe z punktu widzenia publicznego dostępu do informacji.

II. Brakuje informacji w języku polskim i angielskim o dawnej działalności, profesji, stanowisku osób zmarłych (np. Juzefas Montvila (Józef Montwiłł), 1850-1911, visuomenės veikėjas, bankininkas, filantropas/społecznik, bankier, filantrop/social activist, banker, philanthropist).

Warto pamiętać, że Cmentarz na Rossie jest łącznikiem między kulturą polską i litewską. Ma ogromne znaczenie dla miasta Wilna, gdyż jest historyczną nekropolią, odwiedzaną głównie przez polskich turystów oraz innych obcokrajowców (Białorusinów, Niemców, Łotyszy itd.), ale także przez turystów lokalnych. Ważne jest zatem, aby informacje o dziedzictwie były przedstawione w sposób przystępny, zrozumiały oraz dostępny dla szerszego kręgu odbiorców. Niezrozumiały jest fakt, iż tablice z poglądową mapą Cmentarza i historią prezentowane są w trzech językach, a pozostałe figurują wyłącznie w języku litewskim. Nie jest to trafne rozwiązanie, ponieważ litewskie napisy (np. gydytojas, visuomenės veikėjas, sukilimo dalyvis, rašytojas itp.) mogą być niezrozumiałe dla zagranicznych turystów. W związku z tym, oprócz polskich napisów potrzebne są krótkie objaśnienia w powszechnie używanym języku angielskim.

Brak miejsca na tablicach jest problemem do rozwiązania – istnieje możliwość zmniejszenia czcionki tekstu. Ponadto, wedle posiadanych informacji, 20 stycznia 2020 roku podczas oficjalnego spotkania w Samorządzie Miasta Wilna z Vytautasem Mitalasem, ówczesnym wicemerem Wilna, w obecności przedstawicieli Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą ,,POLONIKA” uzgodniono, że napisy na tablicach informacyjnych na zabytkowym Cmentarzu na Rossie będą wyglądały w następujący sposób: imię i nazwisko napisane w języku oryginalnym (tak, jak na pomniku nagrobnym), natomiast kim była wskazana osoba – w trzech językach: litewskim, polskim i angielskim.

III. Występuje wiele błędów w imionach i nazwiskach osób zapisanych w języku polskim. 

Poniżej znajdują się przykłady:

* sektor 2: Wacław Michal Dziewulski → Wacław Michał Dziewulski;
* sektor 3: Jan Kazimierz Wilczynski → Jan Kazimierz Wilczyński; Julia Jaguczanska → Julia Jaguczańska; Stanislaw Szyszkowski → Stanisław Szyszkowski; Adam Benedikt Jocher → Adam Benedykt Jocher;

* sektor 4: Ivan Łuckiević → Ivan Łuckiewicz; Maurycy Stanislaw Kleczkowski → Maurycy Stanisław Kleczkowski;
* sektor 8: Stanisław Trzebinski → Stanisław Trzebiński; Emma Dmochowska-Jelenska → Emma Dmochowska-Jeleńska;

* sektor 11: Felix Rymkiewicz → Feliks Rymkiewicz; Marciana Morawska → Marcianna Morawska;
* sektor 12: Michal Fryczynski → Michał Fryczyński; Piotr Sławinski → Piotr Sławiński; Tomasz Życky → Tomasz Życki; Karoł Chełminski → Karol Chełmiński;

* sektor 13: Jakób Manini → Jakub Manini;
* sektor 16: Michal Węsławski → Michał Węsławski;
* sektor 18: Scholastika Jamont → Scholastyka Jamont; Zafia Gimbutt → Zofia Gimbutt;
* sektor 18a: Józef Korżeniewski → Józef Korzeniewski.

Przykłady wykrytych braków można znaleźć na zdjęciach w dolnej części artykułu (zdjęcia autorstwa Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą).

W związku z wyżej wymienionymi uwagami, 30 listopada 2022 EFHR wystosowała pismo do Samorządu Miasta Wilna w celu wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. W dniu 12 grudnia 2022 r. otrzymaliśmy odpowiedź z Samorządu Miasta Wilna, w której zostaliśmy poinformowani, iż tablice informacyjne zostaną poddane aktualizacji w celu skorygowania powstałych nieścisłości. Samorząd wskazał, że z całą pewnością dokona ponownego przeglądu zabytkowych nagrobków i sprawdzi napisy nagrobne z nazwiskami, które obecnie znajdują się na tablicach informacyjnych. Ze swojej strony Wydział Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Administracji Samorządu Miasta Wilna zainicjuje zaangażowanie konsultanta i redaktora językowego w proces aktualizacji tablic informacyjnych poprzez transkrypcję napisów na zabytkowych nagrobkach i analizę informacji umieszczonych na tablicach. Samorząd zauważa, że celem tablic informacyjnych jest ułatwienie odwiedzającym Cmentarzu na Rossie poznanie podstawowych informacji potrzebnych do odwiedzenia grobów znanych osób, które muszą być wyraźnie czytelne. Dodatkowe informacje o znanych osobach, które nie są możliwe ze względu na ograniczony rozmiar tablic informacyjnych, będą przekazywane za pomocą systemu kodów QR.

Podsumowując, możemy stwierdzić, że cieszymy się z faktu, iż Samorząd nie podchodzi obojętnie do kwestii dziedzictwa kulturowego i mamy nadzieję, że tablice informacyjne zostaną wkrótce odnowione.