Najważniejsze projekty i dokonania EFHR

Dr Łukasz Wardyn – ekspert Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) udzielił wywiadu dla telewizji TVP Wilno, podczas którego rozmawiano o najważniejszych projektach i osiągnięciach Fundacji. Ekspert wyraził swoją opinię na temat kluczowych sfer działalności EFHR oraz zaprezentował plany na przyszłość (https://wilno.tvp.pl/65479527/04012023-lukasz-wardyn).

Sprawy oryginalnej pisowni imion i nazwisk

Ekspert przekazał ważne informacje dotyczące działań EFHR w kwestii przywrócenia oryginalnej pisowni imion i nazwisk osób należących do Polskiej mniejszości narodowej w oficjalnych dokumentach litewskich. Ekspert nazwał Ustawę o pisowni imion i nazwisk, „krokiem naprzód” i zachęcał do dalszej działalności w tej sferze, szczególnie w kwestii znaków diakrytycznych, które nie zostały objęte ustawą. Fundacja wygrała już kilka spraw dotyczących pisowni imion i nazwisk ze znakami diakrytycznymi, a najgłośniejszą sprawą była sprawa profesora Jarosława Wołkonowskiego, która trafiła do Trybunału Konstytucyjnego i obecnie czeka na rozpatrzenie.

Optymizm w sprawie znaków diakrytycznych

Dr Łukasz Wardyn pytany o to, czy sytuacja w kwestii pisowni imion i nazwisk ze znakami diakrytycznymi na Litwie się zmieni, stwierdził, że jest to tylko kwestia czasu. Wymienił też kilka czynników, które obecnie przeszkadzają w realizacji tego celu: nastawienie niektórych polityków, brak wiedzy o językoznawstwie i przestarzałe poglądy. Zaznaczył także, że pisownia imion i nazwisk to zawsze była kwestią polityczną nie tylko na Litwie, ale i w innych krajach, dlatego też należy kontynuować działania.

Ochrona praw człowieka

Ekspert podkreślił rolę EFHR w kwesti promowania i ochrony praw człowieka. Jest to temat, o którym nigdy nie można mówić za dużo, szczególnie w obecnej sytuacji na Ukrainie, gdzie prawa człowieka są łamane codziennie – stwierdził Ł. Wardyn. Zaznaczył również, że nie można tolerować mowy nienawiści i trzeba przeciwdziałać łamaniu praw człowieka już w zalążku. Mowa nienawiści którą możemy dziś obserować w litewskich mediach społecznościowych często dotyczy mniejszości narodowych oraz kobiet. W opinii eksperta jest to zazwyczaj uwarunkowane konkretnymi okolicznościami, na przykład ogłoszenie wyroku dotyczącego oryginalnej pisowni imion i nazwisk, spotkało się z falą nacjonalistycznych komentarzy w litewskich mediach społecznościowych. EFHR stara się przeciwdziałać tego typu zjawiskom poprzez edukację i informowanie o prawach człowieka oraz zapewnianie bezpłatnej pomocy prawnej dla osób, których prawa zostały naruszone. Ważnym osiągnięciem Fundacji w tym aspekcie jest także przyczynienie się do uruchomienia platformy, na której osoby, które padły ofiarą lub były świadkami przestępstwa z nienawiści/podżegania do nienawiści, mogą łatwo zgłosić przestępstwa z nienawiści organizacjom pozarządowym, policji i uzyskać pomoc. Platforma jest dostępna w czterech językach, w tym w języku polskim.

Edukacyjna rola EHFR

EFHR angażuje się w wieloraką działalność edukacyjną, publikuje wyroki, artykuły, organizuje konkursy na temat praw człowieka dla młodzieży. Ekspert podkreślił bardzo istotną rolę edukacji młodzieży, w temacie praw człowieka, a szczególnie w kwestii mowy nienawiści szerzonej w Internecie, ze względu na bardzo wysokie obeznanie z technologią w tej grupie wiekowej. Zaznaczył on także, że młodzi ludzie muszą być świadomi konsekwencji, wynikających z treści, które są przez nich publikowane w Internecie.

Dodatkowe działania i plany na rok 2023

Według informacji uzyskanych od eksperta Fundacja udziela również bezpłatnej pomocy prawnej, koncentrując się na sprawach związanych z mniejszościami narodowymi, takimi jak oryginalna pisownia imion i nazwisk oraz kwestie edukacji – m.in.. interwencje w sprawach praw uczniów szkół polskich na Litwie. Fundacja odgrywa także istotną role w promowaniu języka polskiego w życiu publicznym, zdaniem eksperta, dużym sukcesem w tej dziedzinie było osiągniecie możliwości złożenia wniosku do stołecznego samorządu w języku polskim. Fundacja planuje kontynuację tych działań, ponieważ w wielu urzędach (np. w urzędzie paszportowym) nadal nie można składać wniosków w języku polskim.

Ekspert zaprezentował plany na bieżący rok dotyczące zabezpieczenia szkolnictwa w rejonie trockim, w celu zapewnienia polskiej społeczności możliwość edukacji w języku narodowym, a także zagwarantowania, że taka sytuacja nie będzie miała miejsca w przyszłości. Ponadto Fundacja chciałaby zakończyć kwestię problemu oryginalnej pisowni imion i nazwisk pozytywnym wyrokiem trybunału konstytucyjnego. Kolejne projekty to kontynuacja działalności w kwestii kontroli i zwalczania mowy nienawiści, a także edukacja i dotarcie do młodych odbiorców.