Referendum w sprawie podwójnego obywatelstwa na Litwie – szansa na zmiany w Konstytucji

W maju 2024 roku na Litwie odbędzie się referendum w sprawie podwójnego obywatelstwa. Obecnie obowiązujące przepisy zakazują posiadania podwójnego obywatelstwa, a osoby, które nabywają obywatelstwo innego państwa, najczęściej tracą obywatelstwo Republiki Litewskiej.

Propozycję zmiany złożyła grupa 60 posłów, która zgłosiła projekt wprowadzenia poprawki do Konstytucji i usunięcia zapisu o zakazie posiadania podwójnego obywatelstwa z Artykułu 12. Według projektu szczegółowe warunki i procedury związane z nabyciem i utratą podwójnego obywatelstwa regulowałaby ustawa konstytucyjna.

Zmiana Konstytucji możliwa jest jedynie w drodze referendum i wymaga zgody ponad połowy obywateli uprawnionych do głosowania. Podobne referendum odbyło się już w 2019 roku, ale zabrakło wówczas wystarczającej liczby głosów.

Obywatelstwo nie jest tylko kwestią posiadania praw, ale także obowiązków, takich jak płacenie podatków, służba wojskowa i prawa wyborcze. Zgodnie z projektem Ustawy
o obywatelstwie, obywatele Białorusi i Rosji oraz byłych republik radzieckich nie będą mogli uzyskać litewskiego obywatelstwa.

Zmiany przepisów domagają się przede wszystkim ci, którzy wyjechali z kraju po odzyskaniu niepodległości w 1990 roku. W ocenie Europejskiej Fundacji Praw Człowieka, regulacje prawne dotyczące podwójnego obywatelstwa na Litwie powinny zostać zliberalizowane  właśnie ze względu na tendencje emigracyjne i dążenie przedstawicieli diaspory do naturalnego prawa posiadania obywatelstwa litewskiego. Co więcej, w prawie międzynarodowym już od dawna obserwuje się zmianę podejścia do podwójnego obywatelstwa na bardziej liberalne, a planowane zmiany na Litwie odzwierciedlają rosnącą tolerancję wobec tej kwestii w skali europejskiej. W ostatnich latach podobne reformy podjęło wiele krajów Europy. Norwegia radykalnie zmieniła zasady, wprowadzając podwójne obywatelstwo praktycznie bez zastrzeżeń. Inne kraje wprowadziły fragmentaryczne zmiany uznające podwójne obywatelstwo w odniesieniu do konkretnych krajów – Hiszpania podpisała dwustronną umowę z Francją, a Holandia w konsekwencji Brexitu przyjęła ustawę dopuszczającą podwójne obywatelstwo Holandii i Wielkiej Brytanii pod pewnymi warunkami.

Innym przykładem liberalnych przepisów dotyczących obywatelstwa jest Polska. Zgodnie z Ustawą o obywatelstwie polskim jedynym sposobem na utratę obywatelstwa, jest jego zrzeczenie się. Nabycie obywatelstwa innego państwa nie warunkuje utraty obywatelstwa polskiego, a w konsekwencji – dopuszczalne jest posiadanie podwójnego obywatelstwa. Równocześnie jednak podwójne obywatelstwo nie skutkuje prawem do przekładania obywatelstwa obcego nad polskie, a na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatel nie może żądać przed organami państwowymi, aby traktowano go jako obywatela innego państwa.