Ochrona mniejszości narodowych – prace nad zmianami legislacyjnymi

Sejm Republiki Litewskiej tuż przed końcem swojej kadencji zajmie się opracowaniem aktów prawnych dotyczących m.in. ochrony mniejszości narodowych.

Podczas sesji wiosennej (prawdopodobnie w maju tego roku) Parlament Litewski podejmie dyskusję nad projektem ustawy, który ma na celu zdefiniowanie pojęć mniejszości narodowych i wspólnot oraz miałby zapewnić reprezentację i udział wspólnot narodowych w życiu publicznym. Planowane są istotne zmiany, które mają zagwarantować udział mniejszości narodowych w procesie politycznym oraz ochronę ich praw. 

Proponowany projekt jest ważnym krokiem w kierunku zapewnienia równych praw dla wszystkich grup etnicznych i kulturowych na Litwie. Od długiego czasu brakowało przejrzystej regulacji prawnej dotyczącej mniejszości narodowych co stawiało wiele osób w niekorzystnej sytuacji. Nowa ustawa miałaby na celu zmianę tego stanu rzeczy i gwarantowałaby ochronę praw mniejszości narodowych oraz ich udział w życiu społecznym i politycznym.

Warto podkreślić, że projekt ustawy nie jest ogólnodostępny, a mimo to spotyka się on z dużym zainteresowaniem społeczności polskiej na Litwie. Aktualnie ciężko wypowiadać się na temat całego projektu ustawy, bo nie jest on udostępniony opinii publicznej, natomiast informacje płynące z mediów na temat poszczególnych zagadnień poruszanych w tekście są obiecujące. Od dawna oczekiwano takiego kroku, który może przyczynić się do wzmocnienia integracji społeczności mniejszościowych oraz promowania ich tożsamości kulturowej i językowej. Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) często zwracała uwagę na konieczność przyjęcia ustawy o mniejszościach narodowych. Poprzednia przyjęta jeszcze w 1989 r., która została pozytywnie oceniana przez litewskich Polaków wygasła 1 stycznia 2010 r. Obecnie na Litwie nie ma żadnej konkretnej ustawy regulującej prawa osób należących do mniejszości narodowych oraz obowiązki państwa w zakresie tworzenia warunków do zachowania i promowania tradycji, tożsamości kulturowej, językowej i religijnej mniejszości narodowych. 

O potrzebie wprowadzenia takich regulacji prawnych mówiono od dawna. EFHR niejednokrotnie informowała o tym z jakimi problemami borykają się mniejszości narodowe na Litwie. Na naszej stronie internetowej znaleźć można artykuły na temat mowy nienawiści w społeczności litewskiej (więcej tutaj: https://www.efhr.eu/2024/02/12/czy-na-litwie-istnieje-systemowe-przyzwolenie-na-mowe-nienawisci/, czy analizę prawną próby zamknięcia szkół rosyjskich mniejszosci narodowej (obecnie ten problem dotyczy również innych szkół mniejszości narodowej) (więcej: https://www.efhr.eu/2024/01/10/oswiadczenie-efhr-w-sprawie-pochopnej-propozycji-zamkniecia-szkol-rosyjskiej-mniejszosci-narodowej-na-litwie/).

Przypominamy również, że Europejska Fundacja Praw Człowieka złożyła niedawno raport alternatywny w sprawie wdrażania Konwencji Ramowej o ochronie mniejszości narodowych na Litwie (https://www.efhr.eu/2023/09/27/efhr-zlozyla-do-rady-europy-raport-alternatywny-w-sprawie-wdrazania-konwencji-ramowej-o-ochronie-mniejszosci-narodowych-na-litwie/). Raport ten uwidacznia sytuację mniejszości narodowych na Litwie oraz ocenia implementację Konwencji Ramowej. Głównym wnioskiem rysującym się na kanwie tego raportu, który ma zostać rozpatrzony w obliczu nadchodzących zmian legislacyjnych jest brak systemowych rozwiązań prawnych z zakresu mniejszości narodowych. Na problem ten zwracał uwagę również Komitet Narodów Zjednoczonych zalecając Litwie „podjęcie pilnych działań w celu pełnej ochrony mniejszości narodowych, w tym ich języka, religii, kultury i tożsamości”. Niewątpliwie prawnomiędzynarodowa presja przynosi oczekiwane skutki w postaci zmian legislacyjnych, które rozszerzą ochronę mniejszości narodowych.

Podkreślić należy, że EFHR opowiada się za poszanowaniem zasad równości, wielokulturowości i praw człowieka wskazując,  że marginalizacja jakiejkolwiek grupy etnicznej stanowiłaby naruszenie fundamentalnych wartości państwa litewskiego i zagrożenie dla struktury społeczeństwa. Dlatego też kierunek, w którym zdecydowała się podążać Litwa jest kierunkiem pozytywnym i dającym nadzieję. 

Liczymy, iż wprowadzenie nowej ustawy o mniejszościach narodowych byłoby kluczowym krokiem w celu zapewnieniu ochrony praw mniejszości narodowych na Litwie i ich równego traktowania. Będziemy śledzić rozwój wydarzeń i informować o kolejnych etapach dyskusji nad projektem ustawy.