Spór o znaki diakrytyczne w pisowni imion i nazwisk

W dniu 4 marca 2024 r. Sąd Rejonowy w Wilnie wydał orzeczenie w sprawie Pana Jarosława Wołkonowskiego, który domagał się zapisu jego imienia i nazwiska poprzez użycie oryginalnej pisowni. Postępowanie zostało wznowione po tym jak w wyroku wypowiedział się tej sprawie Sąd Konstytucyjny Republiki Litewskiej. Zgodnie z jego wykładnią Pan Jarosław ma możliwość zapisu swojego imienia i nazwiska w dokumentach używając litery „w”, ponieważ znajduje się ona w alfabecie łacińskim. Sąd Rejonowy w Wilnie nie potwierdził stanowiska wnioskodawcy w zakresie możliwości zapisu jego imienia i nazwiska uwzględniając literę „ł”. Zatem w dalszym ciągu nie ma możliwości prawomocnego używania pełnego imienia i nazwiska, zgodnego ze stanem faktycznym. Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) po raz kolejny zauważa, że prawa mniejszości narodowych w kontekście oryginalnej pisowni ich imion i nazwisk nie są w pełni respektowane przez Republikę Litewską. Niezwykle istotne jest, aby w/w sprawę doprowadzić do końca i finalnie uzyskać prawo do zapisu pełnego i prawidłowego nazwiska Pana Jarosława Wołkonowskiego.

W wyniku sprawy prowadzonej przez EFHR zapadł istotny wyrok Sądu Konstytucyjnego w zakresie znaków diakrytycznych (Sąd Rejonowy w Wilnie 1 czerwca 2022 roku wydał bezprecedensową decyzję i zezwolił wnioskodawcy  na używanie w oficjalnych dokumentach litery „ł”. Niedługo po wydaniu przez Sąd Rejonowy przełomowego orzeczenia w sprawie Prokuratura Generalna zwróciła się do sądu o wznowienie postępowania powołując się na rzekome naruszenie interesu publicznego oraz dążenie do ochrony używania oficjalnego języka litewskiego w życiu publicznym. Dnia 14 listopada 2023 r. Sąd Rejonowy w Wilnie skierował sprawę litery „ł” do Sądu Konstytucyjnego oraz zawieszeniu postępowania w sprawie cywilnej do czasu wydania orzeczenia przez Sądu Konstytucyjnego. W grudniu 2023 roku zapadł wyczekiwany wyrok, w którym sąd stwierdził, że stosowanie znaków diakrytycznych w nazwiskach nielitewskich jest możliwe po uzyskaniu opinii Państwowej Komisji Języka Litewskiego. Stwierdzenie, że obecna ustawa jest zgodna z Konstytucją oraz że wprowadzenie takich zmian pozwalają na użycie znaków diakrytycznych nie będzie stać w sprzeczności z ustawą zasadniczą jest bardzo ważne i otwiera ścieżkę do wprowadzenia zmian prawnych. Sejm może podjąć decyzję w sprawie wprowadzenia zapisu z wykorzystaniem znaków diakrytycznych – musi tylko otrzymać w tej kwestii pozytywną opinię Państwowej Komisji Języka Litewskiego. Sąd w swojej opinii w sprawie pisowni nazw własnych i stanowiska komisji wskazał, że powinna ona rozstrzygnąć, czy proponowane zmiany nie zagrażają: integralności języka litewskiego, jego wyjątkowości i czy są zgodne z jego tradycją (więcej o wyroku i jego znaczeniu:https://www.efhr.eu/2023/12/28/sad-konstytucyjny-stosowanie-znakow-diakrytycznych-w-nazwiskach-nielitewskich-jest-mozliwe-po-uzyskaniu-opinii-panstwowej-komisji-jezyka-litewskiego/.)

Sąd Rejonowy w Wilnie przypomniał, że Sąd Konstytucyjny uznał, że regulacja prawna, która ogranicza możliwość zapisywania imion i nazwisk obywateli Republiki Litewskiej tylko do niektórych przypadków alfabetem łacińskim bez znaków diakrytycznych nie jest sprzeczna z Konstytucją. 

W sprawie Pana Jarosława Wołkonowskiego, będącego obywatelem Republiki Litewskiej narodowości polskiej, który chciał zmienić swoje imię i nazwisko na „Jarosław Wołkonowski” Sąd stwierdził, że spełnia on wymogi ustawy o pisowni imion i nazwisk aby móc używać imienia i nazwiska z literą „w”. Jednakże pomimo argumentów skarżącego dotyczących używania litery „ł” Sąd Konstytucyjny zauważył, że ustawodawca ustalił jasną procedurę zapisu imion i nazwisk obywateli litewskich ograniczając ich możliwości do użycia alfabetu łacińskiego bez znaków diakrytycznych. Z niedawno wydanego wyroku Sądu Konstytucyjnego wynika, że taka regulacja prawna nie jest sprzeczna z Konstytucją, ale może być rozszerzona, a pisownia takich znaków byłaby możliwa, gdyby zgodziła się z tym Państwowa Komisja Języka Litewskiego. Problem w przedmiotowej sprawie pojawił się w odniesieniu do stanowiska Komisji, która nie wyraziła zgody na używanie znaków diakrytycznych w zapisie nielitewskich nazwisk celem właściwego używania oficjalnego języka litewskiego w życiu publicznym.

Reasumując Sąd Rejonowy w Wilnie uznał częściowo wniosek skarżącego Pana Jarosława Wołkonowskiego. W rezultacie orzeczenie sądu pierwszej instancji zostało zmienione, a Pan Jarosław Wołkonowski uzyskał zgodę na zmianę imienia i nazwiska w dokumentach przy użyciu litery „w”, jednakże jego żądanie dotyczące litery „ł” zostało odrzucone. 

Przedmiotowa decyzja budzi wątpliwości, a brak pełnej zgodności z wnioskiem Pana Jarosława sprawia, że EFHR będzie miała nadal działać na rzecz zachowania oryginalnej pisowni nazwisk na Litwie. Ograniczenie w tej kwestii może być postrzegane jako niezgodne z dążeniami do poszanowania tożsamości i różnorodności kulturowej. Mimo to konieczne jest kontynuowanie działań na rzecz respektowania i wspierania różnych form wyrażania tożsamości, w tym zachowanie autentycznych nazwisk.

O sprawie można więcej przeczytać w artykułach poniżej: 

Sąd Konstytucyjny: stosowanie znaków diakrytycznych w nazwiskach nielitewskich jest możliwe po uzyskaniu opinii Państwowej Komisji Języka Litewskiego — EUROPEJSKA FUNDACJA PRAW CZŁOWIEKA (efhr.eu)

Sąd Konstytucyjny Republiki Litewskiej orzekł, że Ustawa o pisowni imion i nazwisk, która zezwala na używanie liter „w“, „q“ i „x“ w dokumentach, nie jest sprzeczna z Konstytucją — EUROPEJSKA FUNDACJA PRAW CZŁOWIEKA (efhr.eu)

Sąd Rejonowy w Wilnie kieruje sprawę litery „ł” do Sądu Konstytucyjnego — EUROPEJSKA FUNDACJA PRAW CZŁOWIEKA (efhr.eu)

Sukces Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) w walce o prawo do oryginalnej pisowni nazwisk – przyznanie prawa do zapisu nazwiska ze znakiem diakrytycznym „ł” przez Sąd — EUROPEJSKA FUNDACJA PRAW CZŁOWIEKA (efhr.eu)