Konferencja na temat oryginalnej pisowni imion i nazwisk. Kolejne kroki w walce o prawa mniejszości narodowych na Litwie

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) aktywnie działa na rzecz przywrócenia oryginalnej pisowni imion i nazwisk osób należących do polskiej mniejszości narodowej w oficjalnych dokumentach litewskich. Działania te obejmują walkę o możliwość stosowania znaków diakrytycznych, które nie zostały uwzględnione w litewskiej ustawie o pisowni imion i nazwisk.

W dniu 7 marca 2024 r. odbyła się konferencja prasowa dotycząca kwestii oryginalnej pisowni imion i nazwisk w dokumentach tożsamości. Wydarzenie zainicjowała posłanka Beata Pietkiewicz. Wraz z nią wypowiadali się prawniczka EFHR Agata Palińska oraz profesor Jarosław Wołkonowski. Konferencja skupiła się na sporach związanych z możliwością pisania przez obywateli Republiki Litewskiej narodowości nielitewskiej swoich imion i nazwisk ze znakami diakrytycznymi, które nie występują w alfabecie litewskim.

Przyjęta w 2022 roku nowelizacja jest fragmentaryczna – uznaje użycie liter „w”, „q” i „x” i dwuznaków (mowa tu np. o „rz”, „cz”, „sz”, „nn”, ale nie znaków diakrytycznych, które nie występują w alfabecie litewskim, a są istotną częścią np. języka polskiego (w ten sposób dozwolone jest np. użycie liter „ą” czy „ę” przy równoczesnym braku zgody dla liter takich jak „ń”, „ć” czy „ó”). W konsekwencji tylko część obywateli z obcojęzycznymi nazwiskami mogą realizować swoje prawo do własnej tożsamości (do osób, które wciąż nie są w stanie napisać swojego nazwiska, korzystając z oryginalnych znaków, należą między innymi przedstawiciele największej mniejszości narodowej na Litwie – Polacy). Podczas konferencji przedstawicielka EFHR apelowała o przyjęcie kolejnych zmian, które umożliwią korzystanie z oryginalnej pisowni imion i nazwisk, włączając znaki diakrytyczne. Kontynuacja prac legislacyjnych oraz dalsze działania na rzecz poszerzenia praw w tej dziedzinie są niezbędne, aby zapewnić równość i pełne poszanowanie praw jednostek, niezależnie od ich pochodzenia narodowego czy etnicznego.

W trakcie wydarzenia posłanka na Sejm Pani Beata Pietkiewicz wyraziła swoje wsparcie dla zmiany przepisów dotyczących pisowni imion i nazwisk w dokumentach oficjalnych, zaznaczając, że jest to ważne dla zachowania tożsamości narodowej mniejszości. Podkreśliła, że wprowadzenie takich zmian nie zagrozi językowi litewskiemu, a jedynie umożliwi pełniejsze poszanowanie praw jednostki.

Sprawa profesora Jarosława Wołkonowskiego – kluczowy przykład walki o prawa mniejszości

Podczas konferencji odniesiono się również do istotnej sprawy profesora Jarosława Wołkonowskiego, która prowadzona jest przez EFHR. Sprawa ta jest jednym z najbardziej znamiennych przykładów walki o prawo do oryginalnej pisowni imion i nazwisk. Profesor Wołkonowski, w wyniku decyzji Sądu Rejonowego w Wilnie z 1 czerwca 2022 roku, uzyskał prawo do używania litery „ł” w swoim imieniu i nazwisku. Decyzja ta wydawała się ostateczna, ponieważ nie została zaskarżona przez żadną ze stron.

Sytuacja jednak uległa zmianie, gdy Prokuratura Generalna RL złożyła wniosek o wznowienie postępowania, argumentując, że decyzja sądu narusza przepisy dotyczące używania nielitewskich znaków diakrytycznych. Sąd Rejonowy Miasta Wilna wznowił sprawę i skierował ją do Sądu Konstytucyjnego, który w orzeczeniu z 28 grudnia 2023 roku uznał, że przepisy litewskie ograniczające pisownię imion i nazwisk są zgodne z Konstytucją, lecz mogą zostać rozszerzone, jeśli Państwowa Komisja Języka Litewskiego wyrazi na to zgodę. Komisja jednak utrzymuje swoje stanowisko, ograniczające możliwość zapisu imion i nazwisk w formie niezgodnej z litewskim alfabetem jedynie do wyjątkowych sytuacji.

Decyzja Sądu Rejonowego Miasta Wilna z 4 marca 2024 roku cofnęła wcześniejsze zezwolenie i zmieniła zapis nazwiska profesora na „Jaroslaw Wolkonowski”. Przy wsparciu EFHR profesor Wołkonowski zamierza odwołać się od wyroku, argumentując, że naruszono jego prawo do poszanowania prywatności i tożsamości narodowej, a także zignorowano międzynarodowe zobowiązania Litwy dotyczące ochrony praw mniejszości narodowych. 

EFHR kontynuuje walkę o poszanowanie różnorodności kulturowej

EFHR w swojej działalności dąży do ochrony praw mniejszości narodowych na Litwie, zwracając szczególną uwagę na prawo do zapisu imion i nazwisk w oryginalnej formie. Imię i nazwisko nie są jedynie formalnym zapisem w dokumentach, lecz elementem tożsamości jednostki, a ograniczenia w tym zakresie naruszają prawa człowieka, w tym prawo do życia prywatnego i rodzinnego.

W związku z licznymi wyzwaniami prawnymi, EFHR nie tylko reprezentuje obywateli w sądach, ale również prowadzi kampanie informacyjne oraz konsultacje prawne, które mają na celu zwiększenie świadomości społecznej w zakresie możliwości zmiany pisowni imion i nazwisk. Od maja 2022 roku ok. 300 osób należących do mniejszości narodowych skorzystało z prawa do uzgodnienia zapisu swoich imion i nazwisk, co pokazuje rosnące zainteresowanie tym problemem.

Podsumowanie i dalsze kroki

Konferencja prasowa z 7 marca 2024 r. była ważnym krokiem w procesie upowszechniania wiedzy na temat pisowni imion i nazwisk na Litwie, a także platformą do wyrażenia poparcia dla reform, które mają na celu ochronę praw mniejszości narodowych.

EFHR będzie kontynuować swoje działania, zarówno poprzez wsparcie indywidualnych spraw, takich jak prof. Jarosława Wołkonowskiego, jak i prowadzenie kampanii społecznych, które mają na celu zachęcenie do zmian w przepisach. Wyrażamy głęboką nadzieję, że nasze wysiłki przybliżą Litwę do poszanowania tożsamości narodowej i kulturowej jednostek oraz że członkowie mniejszości narodowych będą mieli możliwość korzystania z pełnej i prawidłowej pisowni swoich imion i nazwisk. Fundacja zapewnia na co dzień bezpłatną pomoc prawną oraz możliwość konsultacji w zakresie sporządzenia odpowiedniego wniosku w urzędzie stanu cywilnego. O procedurze ubiegania się o zmianę zapisu imienia i nazwiska można przeczytać w materiałach informacyjnych umieszczonych na stronie internetowej EFHR: https://bit.ly/3yZsK45). Wszystkich zainteresowanych uzyskaniem pomocy prawnej zachęcamy do bezpośredniego kontaktu drogą mailową na adres info@efhr.eu lub telefonicznie pod numerem + (370) 691 50 822.

Fot. Facebook/ Beata Pietkiewicz