Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) wspiera przywrócenie egzaminu maturalnego z języka polskiego na Litwie

Po 25 latach przerwy, uczniowie szkół z polskim językiem nauczania na Litwie przystąpili do państwowego egzaminu maturalnego z języka polskiego i literatury. Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) z zadowoleniem przyjmuje tę decyzję i podkreśla, jak ważnym krokiem w kierunku ochrony praw mniejszości narodowych jest przywrócenie tego egzaminu.

Przez ostatnie ćwierćwiecze maturzyści szkół posługujący się w nauczaniu językiem polskim mogli zdawać egzamin z języka ojczystego jedynie na poziomie szkolnym. Oceny uzyskane na tym egzaminie nie były brane pod uwagę przy rekrutacji na litewskie uczelnie wyższe, nawet na kierunki związane z językiem polskim. Sytuacja ta miała swoje źródło w decyzji z 1998 roku, kiedy to ówczesny minister oświaty Litwy obniżył rangę matury z języka ojczystego w szkołach mniejszości narodowych do nieobowiązkowego egzaminu szkolnego. Decyzja ta wywołała oburzenie wśród polskiej społeczności, która zorganizowała wielotysięczny wiec protestacyjny oraz zebrała 25 tysięcy podpisów pod apelem do rządu o przywrócenie egzaminu.

Również Europejska Fundacja Praw Człowieka przez następne lata wskazywała na problemy związane z brakiem możliwości zdawania matury w języku polskim oraz systematycznie podnosiła kwestię przywrócenia tej matury na poziomie państwowym podczas spotkań dotyczących oświaty. Temat ten był poruszany także w rozmowach polsko-litewskich. Przełom nastąpił w 2019 roku, kiedy ministrowie oświaty Litwy i Polski podpisali deklarację dotyczącą edukacji polskiej mniejszości narodowej w Republice Litewskiej oraz litewskiej mniejszości narodowej w Polsce. Dokument ten zawierał m.in. zobowiązanie do analizy możliwości wprowadzenia matury z polskiego jako języka ojczystego na poziomie państwowym. Rok później podpisano harmonogram wdrożenia tego projektu, a w 2024 roku pierwszy raz odbył się egzamin na nowych zasadach.

Przywrócenie państwowego egzaminu maturalnego z języka polskiego to nie tylko uznanie prawa polskiej mniejszości narodowej do nauki w języku ojczystym, ale także istotny krok w kierunku poprawy jakości edukacji w szkołach z polskim językiem nauczania. Od teraz wyniki egzaminu będą brane pod uwagę przy rekrutacji na litewskich uczelniach wyższych, co zwiększy szanse polskiej młodzieży na kontynuowanie nauki na studiach. W tym roku egzamin ten zadeklarowało 778 kandydatów, co świadczy o dużym zainteresowaniu i znaczeniu tego egzaminu dla polskiej społeczności na Litwie.

EFHR z wielką satysfakcją przyjmuje decyzję o przywróceniu egzaminu maturalnego z języka polskiego na Litwie. Jest to historyczny moment, który stanowi dowód na to, że wieloletnie starania społeczności polskiej przyniosły oczekiwane rezultaty. Fundacja podkreśla, że decyzja ta jest ważnym krokiem w kierunku równości i respektowania praw mniejszości narodowych. Fundacja zaznacza również, że przywrócenie egzaminu to dopiero początek. Kluczowe jest dalsze monitorowanie i wspieranie jakości edukacji w szkołach z polskim językiem nauczania. EFHR zobowiązuje się do dalszego wspierania nauczycieli, uczniów i rodziców oraz do podejmowania działań mających na celu zapewnienie, że nauczanie języka polskiego na Litwie będzie odbywało się na najwyższym poziomie.

Pomimo tego znaczącego sukcesu, wiele pozostaje do zrobienia. Należy zapewnić, że nauczyciele będą mieli dostęp do nowoczesnych materiałów dydaktycznych oraz możliwości doskonalenia zawodowego. Istotne jest również, aby państwowe wsparcie finansowe i organizacyjne dla szkół mniejszości narodowych było adekwatne i długotrwałe. EFHR wzywa do dalszej współpracy międzynarodowej w celu promowania i ochrony praw mniejszości narodowych. Fundacja będzie kontynuować swoje działania na rzecz monitorowania sytuacji oświaty polskiej mniejszości narodowej na Litwie i podejmowania odpowiednich kroków prawnych, aby zapewnić, że prawa te będą w pełni respektowane.