Europejska Fundacja Praw Człowieka złożyła skargę kasacyjną w sprawie zapisów imienia i nazwiska

Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) kontynuuje walkę o poszanowanie praw człowieka oraz tożsamości kulturowej poprzez złożenie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego Litwy w sprawie dotyczącej pisowni imienia i nazwiska profesora Jarosława Wołkonowskiego. Sprawa ta rozpoczęła się 1 czerwca 2022 roku, kiedy to Sąd Rejonowy w Wilnie wydał decyzję zezwalającą na używanie litery „ł” w imieniu i nazwisku profesora Wołkonowskiego. Warto zauważyć, że ta decyzja sądu nie została zaskarżona przez stronę przeciwną, co wydawało się kończyć sprawę. Jednak sytuacja zmieniła się, gdy Prokuratura Generalna Republiki Litewskiej złożyła wniosek o wznowienie postępowania, argumentując, że wcześniejsze orzeczenie sądu naruszało prawo w zakresie korzystania z nielitewskich znaków diakrytycznych w zapisach imienia i nazwiska. W dniu 17 października 2022 r. Sąd Rejonowy miasta Wilna postanowił wznowić postępowanie i skierować sprawę do Sądu Konstytucyjnego Republiki Litewskiej w celu zbadania zgodności art. 3 oraz art. 4 ustawy o pisowni imion i nazwisk z Konstytucją. Sąd Konstytucyjny, w swoim orzeczeniu z dnia 28 grudnia 2023 r., stwierdził, że przepisy regulujące pisownię imion i nazwisk obywateli Republiki Litewskiej, w zakresie zapisu wyłącznie w literach łacińskich, są zgodne z Konstytucją, z wyjątkiem niektórych wskazanych zasad (o szczegółach więcej przeczytać można tutaj). Sąd wskazał także, że taka regulacja prawna może być rozszerzona, a pisownia takich znaków byłaby możliwa, gdyby pozytywną opinię wyraziła Państwowa Komisja Języka Litewskiego (ta jednak nie zgadza się na rozszerzenie obowiązujących obecnie przepisów i zaleca, aby imiona i nazwiska w dokumentach były zapisywane alfabetem innym niż litewski tylko w dwóch wyjątkowych przypadkach:

a) imiona i nazwiska cudzoziemców, którzy uzyskali obywatelstwo Republiki Litewskiej, powinny być zapisywane alfabetem łacińskim w dokumentach osobistych wydawanych przez Republikę Litewską na ich wniosek, na podstawie źródła dokumentu – dowodu osobistego wydanego przez inne państwo;

b) nazwiska obywatelek Republiki Litewskiej, które zawarły związek małżeński z cudzoziemcem i przyjęły jego nazwisko, oraz dzieci takiego małżonka, mogą być zapisywane alfabetem łacińskim, z wykorzystaniem dokumentu tożsamości cudzoziemca jako źródła dokumentu.

Orzeczenie Sądu miało poważne konsekwencje dla wcześniejszych decyzji sądu, w tym dla sprawy skarżącego. Decyzją z dnia 4 marca 2024 r., Sąd Rejonowy Miasta Wilna, uwzględniając nowe orzecznictwo, zmienił swoją wcześniejszą decyzję, ograniczając możliwość zapisu nazwiska skarżącego do formy „Jaroslaw Wolkonowski”. Skarżący, nie zgadzając się z tą decyzją, zaskarżył ją do Sądu Okręgowego w Wilnie. Sąd Okręgowy, w swoim wyroku z dnia 18 czerwca 2024 r., utrzymał w mocy decyzję pierwszej instancji. W wyniku tych wydarzeń, podnieśliśmy szereg argumentów dotyczących naruszenia jego praw, wskazując na to, że sądy nie uwzględniły fundamentalnych zasad ochrony praw człowieka, w tym prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, jak również wskazanych norm międzynarodowych dotyczących praw mniejszości narodowych.

W związku z tym po oddaleniu apelacji przez Sąd Okręgowy w Wilnie, skarżący, przy wsparciu Fundacji, wystąpił ze skargą kasacyjną. W skardze podniesiono istotne argumenty, takie jak: zarzut błędnego zastosowania norm prawnych, nieuzasadnione ograniczenie prawa do oryginalnej pisowni imienia i nazwiska oraz zignorowanie międzynarodowych zobowiązań Litwy dotyczących ochrony mniejszości narodowych. Zaznaczono ponadto, że decyzja sądów narusza zasadę równości obywateli wobec prawa oraz prawo do ochrony życia prywatnego. Należy nadmienić także, że od momentu wydania orzeczenia przez sąd pierwszej instancji profesor Jarosław Wołkonowski posługiwał się zmienionym w dokumentach imieniem i nazwiskiem, które zostało mu (w wyniku zmiany orzeczenia po prawie dwóch latach) odebrane, naruszając zasadę ochrony praw słusznie nabytych.

W skardze wniesiono o orzeczenie, że zapisy oraz orzeczenia sądów, które uniemożliwiają zapis imienia i nazwiska profesora Wołkonowskiego zgodnie z jego oryginalną formą, są sprzeczne z międzynarodowymi normami ochrony praw człowieka, w tym z Konwencją Ramową Rady Europy o Ochronie Mniejszości Narodowych oraz Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych, a zatem równocześnie nie mogą obowiązywać i powinny zostać uchylone.

Działania Europejskiej Fundacji Praw Człowieka mają na celu nie tylko ochronę praw indywidualnych, ale także przyczynienie się do szerokiej dyskusji na temat poszanowania różnorodności kulturowej na Litwie. Wyrażamy głęboką nadzieję, że nasze wysiłki przybliżą Litwę do poszanowania tożsamości narodowej i kulturowej jednostek oraz że członkowie mniejszości narodowych będą mieli możliwość korzystania z pełnej i prawidłowej pisowni swoich imion i nazwisk. Dane wskazują, że od 1 maja 2022 r. do 1 września do 2024 r. ponad 300 osób należących do mniejszości narodowych skorzystało z prawa do uzgodnienia zapisu swoich imion i nazwisk. Fundacja zapewnia na co dzień bezpłatną pomoc prawną oraz możliwość konsultacji w zakresie sporządzenia odpowiedniego wniosku w urzędzie stanu cywilnego i pośredniczy we wszczęciu procedury zmiany imienia i/lub nazwiska. O samej procedurze ubiegania się o zmianę zapisu imienia i nazwiska można przeczytać w materiałach informacyjnych umieszczonych na stronie internetowej EFHR: https://bit.ly/3yZsK45. 

Wszystkich zainteresowanych uzyskaniem pomocy prawnej zachęcamy do bezpośredniego kontaktu drogą mailową na adres info@efhr.eu lub telefonicznie pod numerem + (370) 691 50 822.