Dwujęzyczne tablice w Solecznikach są zgodne z prawem – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego na Litwie

Naczelny Sąd Administracyjny na Litwie (LVAT) wydał przełomowe orzeczenie, uchylając decyzję Państwowej Inspekcji Językowej (VKI) i potwierdzając legalność umieszczania dwujęzycznych tablic informacyjnych w rejonie solecznickim. Orzeczenie może otworzyć nowy rozdział w dyskusji na temat ochrony praw mniejszości narodowych oraz regulacji związanych z używaniem języka w przestrzeni publicznej na Litwie.

Tło sprawy i przebieg postępowania

Problem dotyczył tablic informacyjnych zlokalizowanych w centrum Solecznik, na których znajdowały się napisy zarówno w języku litewskim, jak i polskim. Tablice te wskazywały na poszczególne obiekty miejskie, a ich forma była zgodna z wymogami formalnymi: tekst w języku polskim znajdował się poniżej litewskiego, nie był bardziej szczegółowy ani nie zajmował większej powierzchni. Warto zaznaczyć, że rejon solecznicki zamieszkuje w większości (80%) ludność polska, co czyni ten region jednym z najbardziej wielokulturowych na Litwie.

W 2022 roku Państwowa Inspekcja Językowa nakazała usunięcie dwujęzycznych tablic, uzasadniając to koniecznością stosowania wyłącznie języka państwowego w przestrzeni publicznej. Władze lokalne nie zgodziły się z tą decyzją, wskazując na jej niezgodność z zasadami pluralizmu kulturowego i praw mniejszości narodowych. W efekcie spór trafił na drogę sądowoadministracyjną.

Orzekający w pierwszej instancji Wileński Okręgowy Sąd Administracyjny przychylił się do decyzji Inspekcji, stwierdzając, że przepisy dotyczące języka państwowego są nadrzędne (w uzasadnieniu podkreślono, że zgodnie z litewskim ustawodawstwem wszelkie napisy w przestrzeni publicznej powinny być publikowane wyłącznie w języku litewskim). Z tą decyzją nie zgodził się samorząd regionu, który wniósł apelację do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny w swoim orzeczeniu postanowił wziąć pod uwagę nie tylko opinię krajowego organu (VKI), ale także prawa mniejszości, uwzględniając specyfikę wielokulturowego charakteru regionu oraz potrzebę informowania nie tylko zamieszkujących teren Litwinów, ale także innych mieszkańców regionu i zagranicznych gości. Sąd wskazał, że uchwała Państwowej Komisji Języka Litewskiego (VLKK) przewiduje możliwość stosowania wyjątków w przypadku tablic informacyjnych. Wzięto pod uwagę także to, że przepisy powinny być interpretowane w sposób uwzględniający różnorodność kulturową i potrzebę współistnienia różnych grup etnicznych.

Znaczenie orzeczenia i jego międzynarodowy kontekst

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego ma daleko idące konsekwencje dla przyszłych sporów dotyczących dwujęzyczności na Litwie. Decyzja ta stanowi precedens, który może wpłynąć na interpretację przepisów dotyczących używania języków mniejszościowych w przestrzeni publicznej. Sąd wyraźnie wskazał, że ochrona języka państwowego nie może odbywać się kosztem marginalizacji mniejszości narodowych. Orzeczenie jest również sygnałem dla organów państwowych, aby w swoich działaniach uwzględniały specyfikę wielokulturowych regionów. Może ono stać się impulsem do podjęcia szerszej debaty na temat polityki językowej na Litwie, w tym konieczności dostosowania regulacji prawnych do realiów współczesnego społeczeństwa.

Wyrok LVAT wpisuje się w szerszy europejski kontekst ochrony praw mniejszości narodowych i promocji wielojęzyczności. W wielu krajach Europy, takich jak Austria, Finlandia czy Szwecja, dwujęzyczne tablice są standardem w regionach zamieszkanych przez mniejszości narodowe. Orzeczenie litewskiego sądu wskazuje na rosnącą potrzebę dostosowania polityk narodowych do standardów europejskich, w tym do zapisów Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych oraz Europejskiej karty języków regionalnych i mniejszościowych. Więcej o ustawodawstwie i praktykach państw europejskich dotyczących obecności języków mniejszości w przestrzeni publicznej można przeczytać tutaj).

Zdaniem Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) decyzja Naczelnego Sądu Administracyjnego na Litwie w sprawie dwujęzycznych tablic w Solecznikach stanowi istotny krok w kierunku uznania i ochrony różnorodności kulturowej na Litwie. Orzeczenie to podkreśla znaczenie uwzględnienia specyfiki lokalnej w interpretacji przepisów prawa oraz potrzebę respektowania praw mniejszości narodowych. EFHR wierzy także, że wyrok może stać się punktem wyjścia dla szerzej zakrojonej reformy polityki językowej w kraju.