Twoje prawo do oryginalnej pisowni imienia i nazwiska

Możliwość używania pełnej, zgodnej z historycznym i kulturowym dziedzictwem pisowni imiona i nazwiska stanowi jedno z podstawowych praw jednostki, wynikające zarówno z międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka, jak i zasad państwa prawa. Dzięki konsekwentnym staraniom Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) litewski parlament przyjął w 2022 roku ustawę umożliwiającą użycie liter „w”, „x” i „q” w dokumentach tożsamości, a także stosowanie dwuznaków, takich jak „cz”, „rz” oraz podwójnych liter.

Od momentu wejścia w życie ustawy w maju 2022 roku z prawa do zmiany nazwiska skorzystało ponad 300 osób należących do mniejszości narodowych. EFHR prowadziła ponad 200 spraw sądowych dotyczących pisowni nazwisk, z czego większość zakończyła się sukcesem. W sumie do 1 stycznia 2025 roku do Urzędu Stanu Cywilnego w Wilnie wpłynęło jednak tylko:

• 335 wniosków o zmianę nazwiska ze względu na narodowość,
• 437 wniosków od osób będących w związkach małżeńskich z cudzoziemcami.

Liczby te są prawdopodobnie relatywnie niskie także dlatego, że obowiązująca ustawa nadal nie pozwala na zapisywanie nazwisk z użyciem znaków diakrytycznych, takich jak “ł”, “ń”, “ó”, “ś”, “ź” czy “ż”. Problem ten ma poważne konsekwencje dla osób, które chcą zachować poprawną pisownię swojego nazwiska zgodnie z dziedzictwem kulturowym. Brak możliwości stosowania znaków diakrytycznych nie tylko narusza prawo do tożsamości, ale także rodzi problemy praktyczne, takie jak trudności administracyjne, komplikacje w dokumentach podróży oraz potencjalne problemy prawne wynikające z rozbieżności w zapisach personalnych (jest tak zarówno w przypadku rodzin mieszanych, jak i samych członków mniejszości, jak np. w sprawie polskiego profesora).

Obecnie trwają prace nad projektami ustaw, które mogłyby umożliwić pełne uwzględnienie znaków diakrytycznych w dokumentach. Do sejmu wpłynęły dwa projekty, przewidujące, aby imię i nazwisko obywatela RL w dokumentach tożsamości i aktach stanu cywilnego mogło być zapisywane alfabetem łacińskim ze znakami diakrytycznymi. EFHR wspiera propozycje zmian ustawowych w tym zakresie i podkreśla, że wprowadzenie takich regulacji nie stanowiłoby zagrożenia dla języka litewskiego, ponieważ dotyczyłoby wyłącznie zapisów nazwisk w obrębie alfabetu łacińskiego, a nie wprowadzania obcych systemów pisma. Państwowa Komisja Językowa, której stanowisko ma kluczowe znaczenie dla procesu legislacyjnego, do tej pory nie wypowiedziała się w sprawie rozszerzenia ustawy. Sąd Konstytucyjny w swoim orzecznictwie podkreślił, że Komisja mogłaby dopuścić możliwość stosowania znaków diakrytycznych w dokumentach tożsamości i że nie będzie to stało w sprzeczności z ustawą zasadniczą.

Jednak część polityków, w tym przewodniczący sejmu RL – Saulius Skvernelis, wyraża sceptycyzm wobec tych zmian, argumentując, że mogą one wpłynąć na sytuację geopolityczną Litwy. EFHR stanowczo podkreśla, że prawo do oryginalnej pisowni nazwiska jest kwestią indywidualnych praw obywatelskich i nie powinno być przez polityków instrumentalizowane w debacie politycznej. EFHR przypomina, że państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do przestrzegania zasad równości i niedyskryminacji, wynikających z prawa europejskiego, w tym Karty Praw Podstawowych UE. Wprowadzenie znaków diakrytycznych w dokumentach osobistych nie powinno budzić kontrowersji – chodzi przecież jedynie o umożliwienie obywatelom zapisywania nazwisk zgodnie z ich historyczną i kulturową tożsamością.

Dołącz do inicjatywy EFHR

EFHR w dalszym ciągu prowadzi kampanię związaną z poszerzeniem zakresu znaków diakrytycznych objętych ustawą i zachęca wszystkich zainteresowanych do skorzystania z możliwości zmiany swojego imienia i nazwiska. W ramach tej inicjatywy Fundacja zapewnia bezpłatną pomoc prawną i pośredniczy w procedurze zmiany danych osobowych, w tym przygotowuje i wypełnia wnioski o zmianę danych.

Jeśli chcesz zachować oryginalną pisownię swojego imienia lub nazwiska, skontaktuj się z nami. Razem możemy dążyć do pełnej legalizacji znaków diakrytycznych i równości prawnej dla wszystkich obywateli Litwy.  Wszystkich zainteresowanych uzyskaniem pomocy prawnej zachęcamy do bezpośredniego kontaktu drogą mailową na adres info@efhr.eu lub telefonicznie pod numerem + (370) 691 50 822.