Obserwacje EFHR z konferencji o prawach oświatowych mniejszości narodowych w Hadze

20-21 kwietnia w Hadze odbyła się zorganizowana przez Astrid Thors, Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, konferencja poświęcona obchodom dwudziestolecia rekomendacji haskich w odniesieniu do praw oświatowych mniejszości narodowych.

Jeszcze przed miesiącem, w trakcie spotkania w Wilnie z przedstawicielami Wysokiego Komisarza, Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) otrzymała imienne zaproszenie na konferencję. EFHR reprezentowała pomocnik adwokata Ewelina Baliko.

W trakcie konferencji, eksperci z dziedziny, oświaty, sektora pozarządowego oraz organizacji międzynarodowych przedstawili najbardziej aktualne problemy oświaty mniejszości narodowych, reformy systemu i przykłady wdrażania rekomendacji haskich.

W grupie roboczej poświęconej reformie sektora oświaty i zachowaniu różnorodności przedstawione zostały przykłady Mołdawii oraz Słowacji. W trakcie dyskusji dogłębnie rozpatrzony został system oświaty Finlandii jako przykład dobrej praktyki. W tym kraju, w procesie podejmowania decyzji, współdecyduje lokalna społeczność, rodzice oraz przedstawiciele mniejszości narodowych.

Przedstawiciel Ministerstwa Oświaty oraz Nauki Litwy przedstawiła wprowadzaną na Litwie reformę oświatową akcentując wdrożone kroki: ujednolicony egzamin z języka litewskiego, dążenie do jak najsprawniejszego integrowania mniejszości narodowych i pomocy im w staniu się konkurencyjnymi graczami na rynku pracy. Przedstawicielka ministerstwa podkreśliła różnicę w wysokości koszyczka ucznia oraz koszyczka wynagrodzenia nauczycieli ze szkół litewskich oraz szkół mniejszości narodowych. Niestety, przemilczane zostały aktualne do dziś problemy: brak uwzględnienia mniejszości narodowych, rodziców oraz społeczeństwa w procesie poprzedzającym oraz wdrażającym reformę, brak dialogu, ciągłe protesty mniejszości narodowych w związku z brakiem odpowiednich podręczników oraz odpowiednio długiego etapu przejściowego, trwające procesy sądowe dotyczące procesu akredytacji i braku konstulacji ze społeczeństwem.

Zdaniem członków konferencji, uwzględniając doświadczenie różnych państwa i różne problemy w obszarze oświaty mniejszości narodowych, najważniejszym elementem, zapewniającym prawa i interesy wszystkich grup społecznych, pozostaje dialog, wdrażanie rekomendacji organizacji międzynarodowych oraz przepisów prawa włączając społeczności w rozważanie podejmowanych decyzji.

Oceniając sytuację na Litwie w zakresie oświaty mniejszości narodowych najlepszy będzie cytat wypowiedziany w trakcie konferencji przez Kálmána Petőcza, przedstawiciela Helsińskiego Komitetu ze Słowacji, że „Na Słowacji wszystko wygląda ładnie tylko na papierze“.

EFHR, nie zwracając uwagi na istniejące i nadal nierozwiązane problemy oświaty mniejszości narodowych, cieszy się z możliwości uczestniczenia w konferencji na tak wysokim poziomie. Z zadowoleniem należy przyjąć również to, że przedstawiciele instytucji litewskich, uczestniczący w konferencji, dyskutują o kierunkach, w których powinniśmy poruszać się dążąc do wzorowego demokratycznego modelu państwa szanującego prawa mniejszośći narodowych. Możliwe jest, że rzeczywisty dialog między instytucjami władzy, a grupami społecznymi pomoże rozwiązać problemy mniejszości narodowych na Litwie. Na problemy te nie raz zwracały uwagę liczne organizacje międzynarodowe, jak również EFHR w swoich raportach.

EFHR