Świętujmy razem 16 listopada – Międzynarodowy Dzień Tolerancji

W 1996 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła 16 listopada Międzynarodowym Dniem Tolerancji. Celem inicjatywy było pogłębienie wzajemnego zrozumienia z różnych kultur, społeczeństw, religii, a przede wszystkim ludzi. UNESCO definiuje tolerancję jako szacunek, akceptację i uznanie bogactwa różnorodności kultur na świecie, naszych form wyrazu i sposobów na bycie człowiekiem. Dzisiejsze święto ma wyjątkowe znaczenie, gdyż zostało zainicjowane w celu promowania równości i różnorodności na całym świecie, co sprzyja szerzeniu tolerancji i idei praw człowieka. Myślą przewodnią Międzynarodowego Dnia Tolerancji jest wyzbycie się ksenofobii, czyli strachu przed ludźmi, których uważamy za obcych oraz akceptacja wielopłaszczyznowych różnic występujących w społeczeństwie. Nie ulega wątpliwości, że świat bez tolerancji byłby smutnym miejscem do życia. Należy pamiętać, że każdy człowiek ma prawo do wyrażania swoich myśli, sumienia czy wyznania, bez strachu i obawy przed prześladowaniem z tego powodu. Według globalnej społeczności tolerancja jest dziś nie tylko obowiązkiem moralnym, ale podstawową potrzebą współczesnego świata.  Zdobywanie wiedzy o różnych kulturach i grupach etnicznych to wspaniały sposób wyzbycia się nietolerancji oraz spojrzenia na świat oczami innej osoby. 

Dziś warto pochylić się także nad problemem braku akceptacji różnic i odmienności, które mogą prowadzić do przestępstw motywowanych nienawiścią. W takim przypadku sprawca popełnia przestępstwo, ze względu na żywioną przez niego niechęć do konkretnej osoby lub grupy osób, z uwagi na ich wiek, płeć, orientację seksualną, niepełnosprawność, rasę, pochodzenie etniczne, język, status społeczny, wyznanie, przekonania lub światopogląd. Jednym z najczęściej obserwowalnych przejawów takiej nietolerancji jest tzw. mowa nienawiści („hate speech”), czyli negatywnie nacechowane wypowiedzi skierowane do określonej osoby lub grupy osób, ze względu na posiadane przez nie cechy. Zgodnie z rekomendacją Komitetu Ministrów Rady Europy dotyczącej mowy nienawiści obejmuje ona wszystkie formy wypowiedzi, które rozpowszechniają, nagłaśniają czy usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, oraz inne formy nienawiści opierające się na nietolerancji, np. agresywny nacjonalizm i etnocentryzm, dyskryminacja i wrogość wobec mniejszości narodowych, imigrantów i ludzi o imigranckim pochodzeniu. Warto podkreślić, że zwielokrotnienie mowy nienawiści, spotęgowane dodatkowo w czasie trwania pandemii COVID-19, stanowi ogromne wyzwanie dla współczesnych społeczeństw. Wprawdzie mowa nienawiści istniała od zawsze, jednak jej stale rosnący wpływ, napędzany obecnie przez komunikację cyfrową i środki masowego przekazu może być katastrofalny nie tylko dla osób, które są jej bezpośrednim celem, ale także dla ogółu ludzkości. Rozwój mediów społecznościowych wpłynął znacząco na częstotliwość szerzenia mowy nienawiści. Ze względu na pozorną anonimowość coraz więcej osób propaguje nienawistną retorykę, powodując zwiększanie poziomu nietolerancji odmienności oraz utrwalanie krzywdzących stereotypów. Potwierdzeniem owej sytuacji jest fakt, iż tylko w 2022 roku Europejska Fundacja Praw Człowieka zgłosiła aż 70 zarzutów w sprawie mowy nienawiści w Internecie.

Mowa nienawiści jest zaprzeczeniem tolerancji, integracji, różnorodności i stanowi ingerencję w podstawowe wartości i prawa człowieka, gdyż narusza godność osoby ludzkiej.  Może narazić adresatów na dyskryminację, nadużycia i przemoc, ale także na wykluczenie społeczne i ekonomiczne. Pozostawione bez kontroli przejawy nienawiści mogą stanowić podstawę dyskryminacji, fizycznych aktów agresji, a nawet do eksterminacji całych grup narodowych, wyznaniowych lub posiadających odmienny światopogląd. Reagowanie i przeciwdziałanie mowie nienawiści jest zatem koniecznością. Wymaga podejścia holistycznego, mobilizującego całe społeczności. Wszystkie osoby i organizacje – w tym rządy, sektor prywatny, media, korporacje internetowe, przywódcy religijni, edukatorzy, młodzież i społeczeństwo obywatelskie – mają moralny obowiązek stanowczego wypowiadania się przeciwko mowie nienawiści i odgrywają kluczową rolę w zwalczaniu tego problemu. Niestety, istnieje znaczna rozbieżność między przestępstwami z nienawiści, które faktycznie mają miejsce, a tymi zgłoszonymi organom ścigania. Zgłaszanie przestępstw z nienawiści ma kluczowe znaczenie nie tylko po to, by okazać wsparcie i uzyskać pomoc dla ofiar, ale także po to by dać jasny sygnał, że społeczność nie będzie tolerować tego rodzaju przestępstw. Zgłaszanie przestępstw z nienawiści pozwala społecznościom i organom ścigania w pełni zrozumieć zakres problemu w danej społeczności i przeznaczyć środki na zapobieganie takim atakom. Najważniejsze, co możemy zrobić, to nie pozostawać obojętnym na krzywdzące zachowania oraz wspierać tych, którzy padli ofiarą przestępstw z nienawiści.